Ο ρόλος του πατέρα στην οικογένεια

Αρθρογράφος: Νίκη Λιώτη

Οι άνδρες αποτυγχάνουν στο ρόλο του πατέρα. Δεν ενδιαφέρονται πολύ για την αγωγή των παιδιών και παραχωρούν το δικαίωμα αυτό ολοκληρωτικά στη μητέρα. Κι αν τυχόν τα παιδιά δημιουργήσουν μια κατάσταση που εμπνέει ανησυχίες, οι άνδρες αντιδρούν με φωνές και προξενούν μόνο περισσότερο κακό. Αυτή είναι μια κατηγορία που ακούγεται αρκετά συχνά, όχι μόνο από τις γυναίκες, αλλά και από τους ειδικούς.

Ο Bodamer αναφέρει δύο τύπους πατέρων, που συναντώνται συχνά στην κοινωνία μας.



Οι δύο αυτοί τύποι είναι:

1. Ο σπασμωδικά αυταρχικός. Η αυταρχική του διάθεση είναι κατάλοιπο της παλαιάς πατριαρχικής στάσεως, την οποία, ίσως, κληρονόμησε από τον πατέρα του. Ο τύπος αυτός επιβάλλεται δεσποτικά στη γυναίκα  και τα παιδιά του, με αποτέλεσμα να προκαλεί εκ μέρους των νευρωτικές και φοβικές αντιδράσεις.

2. Ο τύπος που υποκρίνεται μια φαινομενικά ανδρική αυταρχικότητα. Τον συναντούμε συνήθως σε ανδρόγυνα, όπου η έξυπνη γυναίκα συμπεριφέρεται σαν να αναγνωρίζει τον κυρίαρχο και αποφασιστικό ρόλο του, ενώ στην πραγματικότητα είναι εκείνη που ανατρέφει, διαπαιδαγωγεί, μορφώνει τα παιδιά και αναλαμβάνει κάθε ευθύνη.

Στην περίπτωση του πρώτου τύπου πατέρα, οι πατριαρχικές και αυταρχικές του ιδέες για την αγωγή απέτυχαν οικτρά. Πολλοί άνδρες της σημερινής εποχής δεν μπορούν πραγματικά να καταλάβουν ότι ο κόσμος έχει αλλάξει. Οι συνθήκες της ζωής έχουν γίνει πολύπλοκες και πολύπλευρες. Οι παλιές αρχές έχουν ξεθωριάσει και αδυνατούν να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες που είναι πολύ πιο απαιτητικές και πολυσύνθετες.

Ο δεύτερος τύπος πατέρα είναι ο «Μπαμπούλας – Πατέρας». Μόλις έρθει στο σπίτι κυριαρχεί μια ατμόσφαιρα φόβου και δυσθυμίας. Οι γυναίκες με τέτοιους συζύγους φοβερίζουν τα παιδιά τους με τις φράσεις: «Περίμενε να γυρίσει ο πατέρας σου και θα δεις τι θα γίνει.» Στο τέλος, ο τύπος αυτός του πατέρα χάνει κάθε σεβασμό από μέρους των παιδιών του, όταν αυτά μεγαλώσουν.

Τα παιδιά αισθάνονται την ανάγκη να βλέπουν στο πρόσωπο του πατέρα τους την αυθεντία, τη δύναμη εκείνη που μπορεί να καθοδηγεί. Όταν διαγνώσουν αβεβαιότητα και αντιφάσεις στην πατρική υπόσταση, γίνονται κι αυτά αβέβαια.

Ο αφανής πατέρας

Οι ειδικοί για τα προβλήματα αγωγής των παιδιών κατηγορούν, ως επί το πλείστον, τον «αφανή πατέρα» ∙ τον πατέρα που υπάρχει, κι όμως δεν υπάρχει. Αυτός ο τύπος πατέρα διακατέχεται από ένα συναίσθημα αβεβαιότητας και ανικανοποίητου για το άτομό του, γι’ αυτό και καταβάλλει συνεχώς προσπάθειες να επιβληθεί στον τομέα των επαγγελματικών του απασχολήσεων και να καλυτερεύσει την οικονομική του κατάσταση. Έτσι, δεν του μένει ελεύθερος χρόνος να εκπληρώσει τα καθήκοντά του σαν πατέρας και σαν παιδαγωγός.

Ανταγωνισμός μεταξύ πατέρα και γιου

Απέναντι στο γιο του, κάθε πατέρας υιοθετεί μια δίπλευρη στάση. Από τη μια πλευρά, οφείλει ο γιος να κατορθώσει κάτι στη ζωή – κι αν είναι δυνατό, περισσότερα από τον πατέρα. Εδώ παρατηρείται πολλές φορές η τάση των πατέρων να κατευθύνουν τους γιους τους στην εκπλήρωση των μεγάλων προσδοκιών τους, καθώς οι ίδιοι δεν κατάφεραν να τις πραγματοποιήσουν. Από την άλλη πλευρά, ο πατέρας φοβάται το γιο του – πολλές φορές ασυνείδητα – γιατί βλέπει στο πρόσωπό του έναν ανταγωνιστή. Αυτό ισχύει ακόμα κι όταν ο γιος δεν ακολουθεί την επαγγελματική κατεύθυνση του πατέρα του.

Πατέρας και κόρη

Η σχέση του πατέρα με την κόρη παρουσιάζει μια ιδιαίτερη ένταση. Στα μάτια του μικρού κοριτσιού, ο πατέρας της είναι «ο άνδρας».

«Εγώ θα παντρευτώ τον μπαμπά μου», λέει συχνά το τετράχρονο κοριτσάκι. Η δεκατετράχρονη κοπέλα κάνει τις πρώτες πρόβες της γυναικείας φιλαρέσκειάς της μπροστά στον πατέρα της και περιμένει από αυτόν την πρώτη αναγνώριση. Ο πατέρας είναι ένα ακίνδυνο αντικείμενο, γι’ αυτό και η κόρη αποτολμά τόσα πολλά πράγματα που δεν μπορεί να κάνει με συνομηλίκους της ή με ξένους άνδρες.

Στα περισσότερα κορίτσια, όταν κάνουν σκέψεις γύρω από  τον μελλοντικό σύζυγό τους, παρεμβάλλεται η χαρακτηριστική εικόνα του πατέρα τους. Όταν αυτή η εικόνα είναι «θολή», γιατί ο πατέρας έπαιζε έναν αφανή ρόλο στην οικογένεια, τότε τα κορίτσια ζητούν ως επί το πλείστον σαν σύζυγο έναν ηλικιωμένο άνδρα. Ζητούν, δηλαδή, από τον άνδρα να συμπληρώσει το κενό του πατέρα.

Ειδικά καθήκοντα του πατέρα

Κάθε πατέρας – όπως και κάθε μητέρα – θα πρέπει να γνωρίζει ότι μόνο ως μια ορισμένη ηλικία έχουν δικαίωμα να ασκούν επιρροή στα παιδιά τους. Όταν όμως έρθει η κατάλληλη στιγμή, πρέπει να τ’ αφήνουν ελεύθερα. Ο νέος άνθρωπος πρέπει να νιώθει ελεύθερος, ώστε να μπορεί να αναπτύξει τις πρωτοβουλίες του και να αναλάβει μόνος του την ευθύνη των πράξεών του.

Ένα από τα πολλά καθήκοντα, που έχει ένας πατέρας προς τα παιδιά του, είναι να βοηθά τα παιδιά να αποδεσμεύονται σταδιακά από τον οικογενειακό δεσμό.

Το δικαίωμα της πατρότητας και της μητρότητας δημιουργεί και τα ανάλογα καθήκοντα. Το παιδί που γεννιέται έχει ανάγκη βοήθειας. Αρχικά, χρειάζεται την περιποίηση και τη φροντίδα. Γι’ αυτό θα έπρεπε η γυναίκα να φροντίζει να φέρνει σε επαφή τον άνδρα της με το νεογέννητο παιδί της. Αυτή η επαφή πατέρα και παιδιού θα βοηθήσει τον άνδρα να αντιληφθεί πραγματικά τι βοήθεια χρειάζεται αυτό το μωρό. Μ’ αυτόν τον τρόπο ξυπνά και το προστατευτικό ένστικτο του άνδρα. Ο ρόλος του πατέρα θα πρέπει να αναπτυχθεί στον άνδρα.

Με τις πρώτες βοήθειες που αρχίζουν, είτε με το να δώσει στο παιδί το γάλα, είτε με το να αλλάξει, νιώθει ο άνδρας ένα στενότερο δεσμό με το παιδί του.

Ποιος είναι ο «ιδανικός» πατέρας τελικά;

Ο ιδεώδης τύπος πατέρα είναι ο άνδρας που πλησιάζει τα παιδιά του, χωρίς να τους εμπνέει φόβο ∙ τα συμβουλεύει, χωρίς να παριστάνει τον παντογνώστη. Κερδίζει την εμπιστοσύνη τους, όχι με το να παίρνει τη θέση του «σεβαστού πατέρα», αλλά με το να συζητά μαζί τους τα προβλήματά τους κι ακόμα με το να τούς διηγείται προσωπικά νεανικά του λάθη και εμπειρίες. Δε φοβάται ότι με αυτό τον τρόπο θα χάσει το σεβασμό των παιδιών του. Συνήθως ο πατέρας είναι αυτός ο οποίος εδραιώνει στην ψυχή του παιδιού το συναίσθημα της ασφάλειας. Θεωρείται ο προστάτης και ο υπερασπιστής της οικογένειας.

Σήμερα, γνωρίζουμε πως για την υγιή σωματική, πνευματική και ψυχική ανάπτυξη ενός παιδιού είναι απαραίτητη η φροντίδα και η πολύπλευρη συμβολή του πατέρα.

Ο συνδετικός κρίκος, που ενώνει τον στενό οικογενειακό κόσμο με τον μεγάλο και απέραντο κόσμο της ζωής, είναι ο πατέρας. Και όχι μόνο συνδέει, αλλά και προστατεύει τα παιδιά του να διανύσουν χωρίς φόβο το δρόμο που πρέπει, ώσπου να αποκτήσουν τη δύναμη που θα τους επιτρέψει να ανοίξουν μόνα τους πια τα φτερά τους.

Ο ιδανικός πατέρας είναι σαν τη σκιά: αθόρυβος και πανταχού παρών. Ένας πατέρας που εμπιστεύεται το παιδί του και που το παιδί τον εμπιστεύεται επίσης. Καλός είναι ο πατέρας εκείνος, που δεν θα ανακατευτεί όταν το παιδί δεν θέλει να του δώσει εξηγήσεις και θα σιωπήσει κάνοντας υπομονή, έως ότου έρθει η κατάλληλη στιγμή. Ιδεώδης είναι ο πατέρας που αφήνει τα ινία ελεύθερα, φαινομενικά τουλάχιστον, και που, παρ’ όλα αυτά, είναι παρών όταν κληθεί «αθόρυβα» από το παιδί του, σε βοήθεια.

Πατέρας και μητέρα είναι ισότιμοι και έχουν και οι δύο υποχρεώσεις απέναντι στα παιδιά τους. Ο κάθε ένας οφείλει να αναλάβει τον ανάλογο ρόλο του, για να καταστεί η συμβίωση ομαλή. Η συμβολή και των δύο θα συντελέσει στην αλληλοσυμπλήρωση, παράγοντα απαραίτητο για την αρμονία ενός γάμου. Κι όταν οι γονείς εκπληρώσουν αυτούς τους ρόλους, τότε αναπτύσσεται και στο παιδί η ιδέα της τάξεως και της αληθινής κοινωνικής συμβίωσης.

Βιβλιογραφία:
Όσβαλτ Κόλλε, Γνώρισε το παιδί σου: Το παιδί σας, αυτό το άγνωστο πλάσμα, Εκδόσεις Αδελφών Γ. Βλάσση
Όσβαλτ Κόλλε, Γνωρίστε τον άντρα σας: Ο άντρας σας, αυτός ο άγνωστος, Εκδόσεις Αδελφών Γ. Βλάσση
https://www.e-psychology.gr/children-teens-family/955-o-rolos-tou-patera-sthn-oikogeneia.html