Ηράκλειο - Μνημεία: Η ιστορία της πόλης... στα αζήτητα!

 ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Μπάμπης Σαββίδης

Προθέσεις εξαγοράς υπήρχαν. Συζητήσεις κατά καιρούς για την απόκτηση μνημείων του Ηρακλείου, που βρίσκονται σε ιδιωτικά χέρια, έχουν γίνει. Παλιότερα είχαν γίνει μάλιστα και κάποια διερευνητικά παζάρια για τις τιμές αγοράς. Όμως, τελικά μείναμε στα λόγια και στις... προθέσεις!    Ο μεν Δήμος Ηρακλείου διαχρονικά δεν πέρασε ποτέ από τα λόγια στις... πράξεις, το δε υπουργείο Πολιτισμού πάλι είναι τελείως... άφαντο και ουδέποτε μπήκε καν στον κόπο να εκδηλώσει κάποιο ενδιαφέρον για την εξαγορά των διατηρητέων μνημείων από τους ιδιώτες. Κάπως έτσι, δυστυχώς, ιστορικά, διατηρητέα κτίσματα, που αποτελούν τη ζωντανή ιστορία της πόλης, αντί για να αποκτηθούν από τους ιδιώτες κληρονόμους και σημερινούς ιδιοκτήτες τους, που έχουν κι αυτοί εγκλωβιστεί με τις περιουσίες που κληρονόμησαν, να αναστηλωθούν, να αναδειχθούν και να αξιοποιηθούν, παραμένουν... ερειπωμένα! Κτήρια, μνημεία-φαντάσματα, κτήρια επικίνδυνα ακόμη και για τη δημόσια ασφάλεια, αντί για εμβληματικά μνημεία μιας τέτοιας ιστορικής πόλης. Μιας πόλης με τόσο πλούσια και ζηλευτή ιστορία, που όμως δεν την αξιοποιεί και την εγκαταλείπει στη χαμένη αίγλη και στη λήθη του παρελθόντος... Οι περιπτώσεις τέτοιων διατηρητέων μνημείων, κτηρίων και νεοκλασικών αρχοντικών μέσα στο Ηράκλειο και ιδίως εντός των τειχών της πόλης ουκ ολίγες ασφαλώς. Η "Νέα Κρήτη" ξετυλίγει σήμερα, με τη βοήθεια των ίδιων των κληρονόμων, αλλά και των πρώην και νυν αρμόδιων εμπλεκόμενων πρωταγωνιστών εκ μέρους του Δήμου, το κουβάρι γύρω από δύο πολύ χαρακτηριστικές περιπτώσεις εγκατάλειψης... της ίδιας της ιστορίας της πόλης! Από τη μια, ο βενετσιάνικος ναός του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή στη συμβολή των οδών Καρτερού και 1821, στα γνωστά "Ψαράδικα". Ναός ενετικός, με 800 χρόνια ζωής, που σε οποιαδήποτε άλλη πόλη που σέβεται την ιστορία της θα είχε αναστηλωθεί και θα λειτουργούσε ως επισκέψιμος, μουσειακός χώρος. Το υπουργείο Πολιτισμού δεν έκανε ποτέ οποιαδήποτε κρούση στους ιδιοκτήτες-κληρονόμους του ναού. Κανείς άλλος δημόσιος φορέας δε χτύπησε ποτέ την πόρτα τους. Μονάχα ο Δήμος παλαιότερα, επί δημαρχίας Γιάννη Κουράκη και αντιδημαρχίας αρχικά του Κώστα Μαμουλάκη και κατόπιν του Μανόλη Βασιλάκη, είχε κάνει κάποιες κρούσεις και διερευνητικές συζητήσεις. Οι διαπραγματεύσεις δεν τελεσφόρησαν, δεν προχώρησαν ποτέ, με δικαιολογία από πλευράς Λότζιας το μεγάλο κόστος εξαγοράς, που εκτιμάται περί τα 1,8 εκατ. ευρώ. Και αυτά με βάση την αντικειμενική αξία του ακινήτου, διότι η εμπορική του αξία, προ κρίσης τουλάχιστον, είχε εκτιμηθεί από ορκωτούς εκτιμητές που είχε βάλει ο Δήμος στα 3,2 εκατ. ευρώ. Μετά την υποχώρηση του Δήμου, οι κληρονόμοι αποφάσισαν να βάλουν πωλητήριο, αναζητώντας και ιδιώτες αγοραστές, που προς το παρόν δεν έχουν εμφανιστεί. Από την άλλη, η παλιά περίφημα φάμπρικα Ανωγειανάκη, στη συνοικία της Αγίας Τριάδας. Η παλιά φάμπρικα, στη συμβολή Βαλέστρα και Σαββαθιανών, που κάποτε, τη δεκαετία του '30, είχε λειτουργήσει και ως σχολή χορού, αποτελεί ένα κτήριο-ορόσημο για την ιστορική συνοικία. Αν αναστηλωθεί, αν αξιοποιηθεί, θα μπορούσε να δώσει μια άλλη αναπτυξιακή ώθηση σε όλη την Αγία Τριάδα. Η εξαγορά της από το Δήμο εκκρεμεί εδώ και μια 20ετία, από το 1997, όταν και η πρόταση εξαγοράς έπεσε στο τραπέζι από τον πρώην αντιδήμαρχο και μέλος της "Ηράκλειας Πρωτοβουλίας" Μανόλη Βασιλάκη. Και εδώ δυστυχώς τίποτε. Και εδώ πάλι, πέραν του Δήμου, που έμεινε στα λόγια, δεν ενδιαφέρθηκε κανείς άλλος... φορέας, ενώ οι κληρονόμοι είναι εγκλωβισμένοι. Ο ναός του Αγίου Ιωάννη Στη συμβολή των οδών 1821 και Καρτερού, στα "Ψαράδικα", δεσπόζει ακόμα ένα αρχιτεκτόνημα 800 ετών. Η εν λόγω εκκλησία αναφέρεται και από το γνωστό Ιταλό Τζουσιέπε Τζερόλα, ο οποίος έκανε την κάτοψή της. Ήταν λατινική εκκλησία του Τάγματος των Φραγκισκανών, στην οποία τάφηκαν οι δούκες Petro Badoer και Petro Emiliani. Οι Τούρκοι τη μετέτρεψαν σε τζαμί του Μαχμούτ Αγά (ή Σεϊτάν Ογλού). Ο ναός, που ήταν δίκλιτος, μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους έγινε κι αυτός ανταλλάξιμος και πουλήθηκε. Τη δεκαετία του 1930 στέγασε τον πρώτο βουβό κινηματογράφο του Ηρακλείου. Στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο υπέστη ζημιές. Παλιότερα στέγαζε επιχείρηση με ηλεκτρικά είδη και μετά καφενεδάκι. Το κτήριο αυτό ανήκει σε ιδιώτες, οι οποίοι, μη αντέχοντας το κόστος συντήρησής του, το πωλούν! Μάλιστα έχουν τοποθετήσει ένα τεράστιο πανό με το πωλητήριο στη βορινή πλευρά. Ο δίκλιτος ναός του Αγίου Ιωάννη αποτελεί τη μία από τις 4 ιστορικές βενετσιάνικες εκκλησιές που έχουν διασωθεί στο κέντρο του Ηρακλείου. Οι άλλοι 3 βενετσιάνικοι ναοί είναι του Αγίου Ονουφρίου, της Αγίας Αναστασίας και του Αγίου Βενέτικου. Το οραματικό σχέδιο του Δήμου Ηρακλείου παλιότερα ήταν εξαγοράσει τις 4 βενετσιάνικες εκκλησίες και να δημιουργήσει χώρους πολιτισμού σε 4 ακόμη σημεία της πόλης, ανάλογους ακριβώς με τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου. Το σχέδιο κατέληξε σε απόλυτο "ναυάγιο", ενώ στην πορεία των ετών οι όποιες προσπάθειες επικεντρώθηκαν τελικά μονάχα στο ναό του Αγίου Ιωάννη. Ο "βραχνάς" των ιδιοκτητών-κληρονόμων Ως ιδιοκτησία, ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή ανήκει σε 6 εξαδέλφια με καταγωγή από το Ηράκλειο, που δε ζουν όμως εδώ. Οι σημερινοί συνιδιοκτήτες έχουν κληρονομήσει το μνημείο από τον παππού τους Σεφεριάδη ή Σεφέρογλου, ο οποίος τον εξαγόρασε το 1930 από την Εθνική Τράπεζα, καθώς πωλείτο ως ανταλλάξιμο. Η "Νέα Κρήτη" αναζήτησε τους σημερινούς ιδιοκτήτες. Βρήκαμε μία εξ αυτών, την Ανθούσα Σεφεριάδου, η οποία πολύ ευγενικά, από την Αθήνα που ζει, μας μίλησε για τα τεκταινόμενα γύρω από την υπόθεση πώλησης του ναού. «Ο ναός του Αγίου Ιωάννη είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση για εμάς και για την πόλη. Όπως καταλαβαίνετε, και εμείς, οι σημερινοί ιδιοκτήτες ως κληρονόμοι, αυτό που θέλουμε να δούμε από τα βάθη της καρδιάς μας είναι να αναδειχθεί, να αξιοποιηθεί ο ναός. Μιλάμε για ένα ξεχωριστό αρχιτεκτόνημα, με πολύ μεγάλη ιστορία. Ξέρετε, ο ναός μετρά 800 χρόνια ιστορίας. Είναι ένα σπουδαίο μνημείο για το Ηράκλειο. Ένα μνημείο όμως που δεν μπορούμε να αναδείξουμε εμείς. Το κόστος, πιστέψτε μας, είναι απαγορευτικό, για εμάς τουλάχιστον. Έτσι, τα τελευταία χρόνια έχουμε βάλει πωλητήριο στο ναό. Οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος, και ιδιώτης, είναι καλοδεχούμενος να εκδηλώσει ενδιαφέρον, να κάνουμε συζητήσεις. Ξέρετε, για εμάς είναι ένας μεγάλος "βραχνάς". Απαιτεί μεγάλο κόστος συντήρησης. Έχει κόστος σε φορολογία. Όμως είναι περιουσία μας. Δεν μπορούμε, και δε θα το έκανε κανένας, να πάμε να τη χαρίσουμε έτσι απλά. Γι' αυτό και λέμε ελάτε, όποιος ενδιαφέρεται, να συζητήσουμε», ανέφερε στη "Ν.Κ." η κ. Σεφεριάδου, για να προσθέσει: «Ασφαλώς θα ήταν ευχής έργον να αποκτήσει το ναό κάποιος δημόσιος φορέας. Θα μπορούσε να είναι το υπουργείο Πολιτισμού. Η Εκκλησία της Κρήτης. Ο Δήμος. Η αλήθεια είναι πως ο μοναδικός που έδειξε κάποιο στοιχειώδες μόνο ενδιαφέρον και όχι κάτι βαθύτερο ήταν ο Δήμος Ηρακλείου. Παλιότερα, μας είχαν κάνει κρούση. Είχαν γίνει και κάποιες προκαταρκτικές συζητήσεις. Εμείς βεβαίως δεν είμαστε κάθετοι και δογματικοί και αντιλαμβανόμαστε τις εποχές. Είχαμε τη διάθεση να συζητήσουμε, να διαπραγματευτούμε. Όμως, ανεξήγητα ή μη, το ενδιαφέρον του Δήμου τότε ατόνησε. Αυτό αποδόθηκε στο μεγάλο κόστος, αλλά ίσως και να μην υπήρχε στην πραγματικότητα τόσο "ζεστό", χειροπιαστό ενδιαφέρον. Εν πάση περιπτώσει, η ουσία είναι πως ο Δήμος έκανε πίσω. Γι' αυτό κι εμείς αναγκαστήκαμε προ 3-4 χρόνων να βάλουμε πωλητήριο, με την ελπίδα να βρεθεί και ιδιώτης ενδιαφερόμενος αγοραστής. Μακάρι να βρεθεί. Το πωλητήριο παραμένει, η πόρτα μας παραμένει ανοιχτή. Αντιλαμβανόμαστε φυσικά ότι είναι δύσκολο να βρεθεί ιδιώτης. Μια-δυο κρούσεις που είχαμε από ιδιώτες δεν προχώρησαν. Γι' αυτό εξακολουθούμε να λέμε ότι περιμένουμε πάντα μια κίνηση από το Δήμο Ηρακλείου. Όχι τίποτε άλλο, αλλά είναι πραγματικά κρίμα για την πόλη να μένει στην αφάνεια ένα τέτοιο μνημείο. Και ξέρετε βεβαίως πως κάθε χρόνος που περνά επιβαρύνει την κατάστασή του. Μακάρι λοιπόν ο Δήμος, το υπουργείο ή άλλος φορέας, δημόσιος ή ιδιωτικός, να ενδιαφερθεί για την απόκτηση του ναού. Εμάς, δυστυχώς, τα χέρια μας είναι δεμένα. Εδώ δεν μπορούμε να τα φέρουμε πέρα με τη στοιχειώδη συντήρησή του, τι να λέμε για αναστήλωση. Είπαμε, περιμένουμε μια... κίνηση», κατέληξε η κ. Σεφεριάδου. Η παλιά φάμπρικα Ανωγειανάκη Την ανάδειξη και αξιοποίησή της περιμένει καρτερικά εδώ και τόσα χρόνια μια από τις αρκετές παλιές φάμπρικες που λειτουργούσαν κάποτε στο Ηράκλειο. Μιλάμε για τη γνωστή φάμπρικα Ανωγειανάκη, στη συνοικία της Αγίας Τριάδας. Ένα διατηρητέο κτίσμα, κομμάτι της ιστορίας της πόλης, το οποίο στη Λότζια είχαν και συνεχίζουν να έχουν σε πρώτο πλάνο για αγορά και αξιοποίηση. Αλλά και εδώ μείναμε με το θεωρητικό ενδιαφέρον και τις διερευνητικές μονάχα κινήσεις! Τα δύο κτήρια που δεσπόζουν στην Αγία Τριάδα βρίσκονται στη συμβολή των οδών Βαλέστρα και Σαββαθιανών, στα οποία επί τουρκοκρατίας, δηλαδή από τα τέλη του 19ου αιώνα, λειτουργούσαν ελαιοτριβείο, σαπωνοποιείο και δύο βυρσοδεψεία, ενώ υπήρχαν και τέσσερα πηγάδια. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών, το ακίνητο περιήλθε στο Δημόσιο, ενώ στη συνέχεια ιδιοκτήτης του ήταν ο Γεώργιος Βογιατζάκης. Το 1932 περιήλθε στην ιδιοκτησία του Ανδρέα Ανωγειανάκη, ενώ μέχρι τέλη της δεκαετίας του '70 λειτουργούσε και το ελαιοτριβείο. Εκεί βρισκόταν και η κατοικία του ιδιοκτήτη. Η ιδέα της εξαγοράς της φάμπρικας βρίσκεται στο προσκήνιο μια 20ετία! Από το 1997 είχε γίνει η σχετική πρόταση στην τότε δημοτική Αρχή από τον πρώην αντιδήμαρχο Μανόλη Βασιλάκη, εκ μέρους της παράταξης "Ηράκλειας Πρωτοβουλίας". Μια 15ετία μετά, ο ίδιος ο Μανόλης Βασιλάκης σε συνεννόηση τότε με το δήμαρχο Γιάννη Κουράκη, έκανε κάποιες προσπάθειες, κάποιες κινήσεις, δίχως να προχωρήσει όμως η υπόθεση της εξαγοράς, με τη Λότζια να "βλέπει" τότε στη φάμπρικα ένα πολιτιστικό εργαστήρι... Η επιστολή Βασιλάκη Από το αρχείο του Δήμου ανατρέξαμε, βρήκαμε και παραθέτουμε μια σχετική επιστολή, που είχε στείλει το Νοέμβριο του 2012 ο τότε αρμόδιος αντιδήμαρχος Πολεοδομίας Μανόλης Βασιλάκης προς τον τότε δήμαρχο Γιάννη Κουράκη. «Μετά από προφορική συνεννόησή μας, επανέρχομαι στην πρόταση να αποκτήσει ο Δήμος τη φάμπρικα Ανωγειανάκη. Η φάμπρικα του Ανδρέα Ανωγειανάκη βρίσκεται στην Αγία Τριάδα, στη συμβολή των οδών Βαλέστρα-Σαββαθιανών και Μελιδώνη. Αποτελείται από ένα συγκρότημα δύο διώροφων, λιθόκτιστων, κεραμοσκεπών κτηρίων, που συνοδεύονται από μικρότερα, βοηθητικά κτίσματα. Τα δύο διώροφα κτήρια και οι προσθήκες που εναρμονίζονται με αυτά έχουν πρόσφατα κηρυχθεί διατηρητέα από το ΥΠΕΚΑ (ΦΕΚ 174/27.06.2011). Είναι χτισμένα σε οικόπεδο εμβαδού 377 τ.μ., ένα μεγάλο τμήμα του οποίου, 278 τ.μ., ρυμοτομείται από το σχέδιο του 1936, όχι όμως και από το σχέδιο Πανταζή, που διατηρεί ανέπαφο το κτηριακό συγκρότημα. Στο οικόπεδο υπήρχαν, εκτός από το ελαιοτριβείο, δύο βυρσοδεψεία και τέσσερα πηγάδια. Στον πρώτο όροφο του κτηρίου επί της οδού Βαλέστρα στεγαζόταν η κατοικία του ιδιοκτήτη, που για κάποιο διάστημα λειτούργησε ως χοροδιδασκαλείο. Τα κτήρια ανήκαν σε Τούρκους, που έφυγαν με την ανταλλαγή των πληθυσμών. Έτσι περιήλθαν στην Υπηρεσία Ανταλλαξίμων, η διαχείρισή τους δόθηκε στην Εθνική Τράπεζα, από την οποία τα αγόρασε ο Γεώργιος Βογιατζάκης και από αυτόν το 1932 ο Ανδρέας Ανωγειανάκης. Σήμερα τα 15/24 (ή 62,5%) ανήκουν από κληρονομιά στους αδελφούς Ιωάννη, Ανδρέα και Εμμανουήλ Σαββάκη ή στα παιδιά τους. Η αντικειμενική αξία του όλου ακινήτου ανέρχεται σε 443.739,36 ευρώ και των τριών μερίδων Σαββάκη σε 277.337,10 ευρώ. Το κτηριακό συγκρότημα, αφού ενισχυθεί και διαρρυθμισθεί κατάλληλα, θα μπορούσε να χρησιμεύσει: - ως ΚΑΠΗ, σύμφωνα με παλαιότερη πρότασή μου, - ως έκθεση και αρχείο μαρτυριών για την ιστορία της Αγίας Τριάδας, του πρώτου βιομηχανικού πυρήνα της πόλης μας (πρόταση Γραφείου Παλιάς Πόλης) ή - να εξοπλιστεί ως παλαιό ελαιοτριβείο και να λειτουργήσει ως μουσείο (πρόταση της κ. Θεανώς Βρέντζου)». Πέρα από τη μεταξύ τους αλληλογραφία, δήμαρχος και αντιδήμαρχος είχαν προχωρήσει τότε και σε επιτόπιες επισκέψεις-αυτοψίες στη φάμπρικα. Οι κ.κ. Κουράκης και Βασιλάκης είχαν κουβεντιάσει τότε από κοντά και με περιοίκους, οι οποίοι τους είχαν προτρέψει να προχωρήσουν στην αγορά και αξιοποίηση του ακινήτου, που θα έδινε άλλη πνοή στην περιοχή. Μανόλης Βασιλάκης «Κτήριο-ορόσημο για την Αγία Τριάδα» «Από παλιά πίστευα, και συνεχίζω να το πιστεύω, πως είναι κομβικής σημασίας η ανάδειξη-αξιοποίηση της φάμπρικας Ανωγειανάκη. Ξέρετε, είναι ένα εκπληκτικό αρχιτεκτονικό συγκρότημα, ένα εμβληματικό συγκρότημα για την Αγία Τριάδα, που αν φτιαχτεί και λειτουργήσει είτε ως πολιτιστική-κοινωνική δομή, π.χ. ένα εργαστήρι, είτε ως επισκέψιμος, μουσειακός χώρος, θα δώσει άλλη ώθηση αναπτυξιακή και επαγγελματική όχι στο συγκεκριμένο σημείο μονάχα, αλλά σε όλη τη συνοικία της Αγίας Τριάδας. Γιατί θα δώσει, πέραν όλων των άλλων και της προσέλκυσης κόσμου, το έναυσμα, την ώθηση και σε ιδιώτες ιδιοκτήτες ανάλογων κτηρίων εκεί να προχωρήσουν, στο μέτρο του δυνατού, σε κινήσεις ανάλογες, αναστήλωσης, αξιοποίησης. Ως "Ηράκλεια Πρωτοβουλία" πριν μια 20ετία είχαμε κάνει πρόταση εξαγοράς της στον τότε δήμαρχο, τον κ. Ασλάνη. Δεν υπήρξε τότε ενδιαφέρον. Το θέμα επανήλθε επί δημαρχίας Κουράκη. Τότε είχα ασχοληθεί κι εγώ ως αρμόδιος. Είχαμε κάνει συζητήσεις με το δήμαρχο. Είχαμε κάνει αυτοψίες. Έγινε μια προσπάθεια να βρούμε χρήματα, και μέσα από το Πράσινο Ταμείο. Δυστυχώς δεν τα καταφέραμε και εκεί, στο οικονομικό και την έλλειψη χρηματοδότησης, κόλλησε τότε η υπόθεση», ανέφερε στη "Νέα Κρήτη" ο πρώην αντιδήμαρχος Μανόλης Βασιλάκης. Στέλλα Αρχοντάκη «Θέλουμε αλλά δεν μπορούμε» Πού βρισκόμαστε όμως σήμερα από πλευράς Δήμου Ηρακλείου για το βενετσιάνικο ναό του Αγίου Ιωάννη και για τη φάμπρικα Ανωγειανάκη; Οι προθέσεις δεν έχουν αλλάξει. Η εξαγορά τους παραμένει θεωρητικά στο πλάνο του Δήμου, αλλά δεν κινείται κάτι. «Μας ενδιαφέρουν και οι δύο περιπτώσεις, όπως και άλλα κτήρια υψηλού ενδιαφέροντος στο κέντρο της πόλης. Η εξαγορά παραμένει στα πλάνα μας, αλλά δυστυχώς υπάρχουν δυσκολίες, εμπόδια και "αγκάθια". Είναι το οικονομικό, είναι και η γραφειοκρατία και η δυσκινησία που έχουν οι Δήμοι σε τέτοιες περιπτώσεις, αντίθετα με τους ιδιώτες. Για το ναό του Αγίου Ιωάννη κάναμε μια προσπάθεια. Όμως θέλω να είμαι ειλικρινής. Το κόστος είναι μεγάλο. Η ίδια η εξαγορά έχει μεγάλο κόστος, αλλά το ακόμα μεγαλύτερο οικονομικό "αγκάθι" είναι το τεράστιο κόστος αναστήλωσης του ναού. Δυστυχώς, ο Δήμος δεν το αντέχει. Δεν υπάρχουν αυτή τη στιγμή προγράμματα και προοπτικές άντλησης κονδυλίων για να αποκτήσουμε και να αναστηλώσουμε το ναό. Μακάρι να προκύψει μελλοντικά κάτι, αλλά αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει. Είναι και το άλλο. Ο Δήμος, ο κάθε Δήμος, έχει συγκεκριμένους περιορισμούς. Δεν έχει την ευχέρεια των ευέλικτων διαπραγματεύσεων και κινήσεων, όπως ένας ιδιώτης π.χ. αγοραστής. Να σας πω μονάχα ότι έχουμε τεράστιες δυσκολίες στο να συμμετάσχουμε π.χ. σε έναν πλειστηριασμό. Και η φάμπρικα Ανωγειανάκη μάς ενδιαφέρει. Και είναι ένα καταπληκτικό συγκρότημα κτηριακό εκεί, έχει μεγάλο χώρο και προσφέρεται για πολλά. Αλλά δυστυχώς έχουμε τα εμπόδια τα οικονομικά και της γραφειοκρατίας», επισήμανε στη "Νέα Κρήτη" η εντεταλμένη σύμβουλός Δημοτικής Περιουσίας κ. Στέλλα Αρχοντάκη-Καλογεράκη. http://www.neakriti.gr/?page=newsdetail&DocID=1380521&srv=364