Η βία σε έξαρση στην Κρήτη

Σε έξαρση βρίσκεται στην Κρήτη το φαινόμενο της βίας κατά των παιδιών και κυρίως της ενδοοικογενειακής κακοποίησης του παιδιού, γεγονός που σίγουρα οφείλεται σε έναν σημαντικό βαθμό στην οικονομική κρίση και στις παρενέργειες που έχει στην ομαλή ζωή μιας οικογένειας.

Του Χριστόφορου Παπαδάκη

Ωστόσο, το φαινόμενο "βία" είναι πολύπλοκο και σίγουρα υπάρχουν πολλές αιτίες που την προκαλούν. Η "Νέα Κρήτη" επισκέφτηκε χθες την ψυχολόγο-κοινωνιολόγο και υπεύθυνη του Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων Ηρακλείου κ. Μαρία Παναγιωτάκη, καταγράφοντας εξαιρετικής σημασίας συμβουλές, πληροφορίες και στοιχεία που πρέπει και οφείλουμε να γνωρίζουμε οι πάντες!

Όπως λέει η γνωστή επιστήμονας, που ανήκει στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αλλά το έργο της εκτείνεται και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και πάντοτε με αποτελέσματα που είναι αδιαμφισβήτητα, «τόσο στην ενδοσχολική όσο και στην ενδοοικογενειακή βία έχουμε το λεγόμενο κύκλο βίας. Και γενικά η βία σαν κοινωνικό φαινόμενο είναι μια περίπλοκη διαδικασία. Και γι' αυτό δε θα δει κανείς κάποια "φυσιολογική" κοινωνία ανά τον κόσμο που να έχει επιλύσει το πρόβλημα της βίας»...

Κι ενώ για το περίφημο μπούλινγκ στα σχολεία στοιχεία υπάρχουν, για τη βία που υφίσταται το παιδί πίσω από τις κλειστές πόρτες του σπιτιού του δεν έχει γίνει κάποια έρευνα το τελευταίο διάστημα που να δώσει συγκεκριμένα στοιχεία. Ωστόσο, η Μαρία Παναγιωτάκη λέει στη "Νέα Κρήτη" ότι «μέσα από την εμπειρία που έχουμε στο Συμβουλευτικό Σταθμό, βιωματική περισσότερο και οπτική, μπορούμε να πούμε ότι έχει κάποια ανησυχητική διάσταση τα τελευταία χρόνια. Δηλαδή, θα ήταν μια σύνδεση με την υπάρχουσα κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα.

 

Ανησυχητικά αυξάνεται στην Κρήτη η βία κατά των παιδιών, τονίζει η γνωστή επιστήμονας...

Λόγω κρίσης, οι άνθρωποι, ακριβώς επειδή βιώνουν μια ανασφάλεια και μια δύσκολη περίοδο τόσο στον ψυχισμό τους εσωτερικά όσο και στο περιβάλλον τους εξωτερικά (αφού έρχονται αντιμέτωποι με οικονομικά προβλήματα και δύσκολες καταστάσεις), εάν δεν έχουν πολλές ακλόνητες και ψυχικές σταθερές, μπορεί να γίνουν περισσότερο επιθετικοί απ' ό,τι σε άλλες περιόδους ισορροπίας. Εκεί δηλαδή μπορούμε να πούμε ότι αποτελεί η περίοδος της κρίσης έναν παράγοντα, ο οποίος ενδεχομένως να ενισχύσει φαινόμενα κακοποίησης»...

Στο σημείο αυτό, η κ. Παναγιωτάκη επισημαίνει ότι ο όρος "κακοποίηση" έχει μια ευρύτερη έννοια. Έχει να κάνει όχι μόνο με τη σωματική βία και με τη βλάβη που θα υποστεί κάποιος σωματικά, αλλά και με τη συναισθηματική βία και με την ψυχολογική βία και με την παραμέληση, «η οποία παραμελείται πολλές φορές. Δηλαδή η μη παροχή φροντίδας και ενίσχυσης κυρίως των αδύναμων, των ευπαθών μελών της κοινωνίας, όπως είναι τα παιδιά, είναι μια μορφή κακοποίησης. Και αυτό ισχύει και για τις άλλες ευπαθείς ομάδες, όπως είναι οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας, τα άτομα με ειδικές ανάγκες κ.λπ.»...

Όλες αυτές οι μορφές βίας, σύμφωνα με τη Μαρία Παναγιωτάκη, αντιστρατεύονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, τον ανθρωπισμό μας, τον πολιτισμό μας κ.λπ.

Στη φτώχια...

Η "Νέα Κρήτη" στο σημείο αυτό ρώτησε την υπεύθυνη του Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων Ηρακλείου αν πιστεύει ότι η φτώχια σε μια οικογένεια μπορεί να την ενώσει και να την κάνει να λειτουργεί σωστά, χωρίς βία, χωρίς κακοποίηση σε βάρος των παιδιών, αλλά μέσα από τη σωστή συνεργασία όλων της των μελών. Μάλιστα, φέραμε ως παράδειγμα τις εξαθλιωμένες οικογένειες στα καραβάνια των φτωχών, στο βιβλίο "Τα σταφύλια της οργής", που την περίοδο του κραχ του 1929 στην Αμερική ξεσπιτώθηκαν και ταξίδεψαν μερόνυχτα για να βρουν μια καλύτερη ζωή στην Καλιφόρνια, δουλεύοντας στα σταφύλια και τα πορτοκάλια.

«Αν αναφερθώ στην προσφυγιά, μπορώ να θυμηθώ πολλά ανάλογα παραδείγματα», λέει η Μαρία Παναγιωτάκη. «Αλλά εδώ μιλάμε για την Κρήτη, όπου τι προϋπάρχει; Υπάρχουν ισχυροί οικογενειακοί δεσμοί. Και είναι και το τι βλέπει η οικογένεια μπροστά. Δηλαδή, όταν μια οικογένεια βγαίνει από μια κρίση ή βιώνει μια κρίση και βλέπει μπροστά την ελπίδα, βλέπει μπροστά την αισιοδοξία και την προοπτική και βγαίνει προς το φως, θα το συναντήσει το φως. Εάν όμως βιώνει τη ματαίωση και την έλλειψη οριζόντων και προοπτικής, τότε πηγαίνει μάλλον προς την κατάθλιψη και την αυτολύπηση... Άρα έχει να κάνει με το πριν και με το τι βλέπω μπροστά»...

Ψυχική ανθεκτικότητα

Από 'κει και πέρα βέβαια υπάρχει και το άτομο μέσα σε μια οικογένεια. Διαθέτει ψυχική ανθεκτικότητα ή όχι; «Εδώ αναφερόμαστε στην ιδιοσυγκρασία ή, όπως λέμε απλά, στην κράση του κάθε ανθρώπου. Αυτό που λέμε στην ψυχολογία, την ψυχική του ανθεκτικότητα. Και οι ψυχικά ανθεκτικοί άνθρωποι είναι εκείνοι που έχουν τις μεγαλύτερες πιθανότητες να αντεπεξέλθουν σε μια δύσκολη περίοδο και να βγούνε μπροστά. Γι' αυτό και η σύγχρονη τάση στην επιστήμη είναι να δημιουργούμε τέτοιες συνθήκες στη μαθησιακή διαδικασία και στην εκπαιδευτική πράξη και στα σχολεία, έτσι ώστε να δημιουργούμε ψυχικά ανθεκτικά παιδιά», τονίζει στη "Νέα Κρήτη" η Μαρία Παναγιωτάκη. Και προσθέτει ότι «η ψυχική ανθεκτικότητα έχει να κάνει με πολλά πράγματα. Καταρχήν με το τι κάνω εγώ ως γονιός, εάν δηλαδή εγώ αυτά που κάνω διδάσκουν το παιδί μου, όχι αυτά που λέω. Έχει να κάνει με το αν μαθαίνω στο παιδί δεξιότητες και ικανότητες να αντιμετωπίσει δυσκολίες κ.ά.

Γιατί μαθαίνουμε στα παιδιά μας Μαθηματικά, Αρχαία, Λατινικά και Ιστορία και δεν τους μαθαίνουμε πώς θα ξεπερνάνε τις δυσκολίες της ζωής. Πώς θα διαχειρίζονται τις συγκρούσεις. Πώς θα διεκδικούν κάτι καλύτερο για τους ίδιους. Πώς θα στέκονται απέναντι σε κάποια δυσκολία. Πώς θα σταθούνε μπροστά στην κόλλα των εξετάσεων χωρίς να ιδρώνουν και να τρέμει το φυλλοκάρδι τους και να παθαίνουν μια κρίση πανικού»...

«ΥΠΟΒΟΗΘΑΜΕ ΤΗ ΒΙΑ»

Τραυματισμένες ψυχές

«Αν αναφερόμαστε στον τόπο μας, εδώ υπάρχει κι ένα πολιτισμικό πλαίσιο που πρέπει κανείς να το αναφέρει», λέει η Μαρία Παναγιωτάκη, αναφερόμενη στα όσα ισχύουν στο νησί μας ως προς την παιδική κακοποίηση. «Επειδή έχουμε μεγαλώσει σε μια κοινωνία η οποία υπήρξε ανεκτική στη βία ή πολλές φορές δημιουργούσε διάφορα άλλοθι που υποβοηθούσαν τη βία, αυτή αναπτύσσεται και εξελίσσεται. “Παίξε, μωρέ, καμιά ξυλιά και δεν τρέχει τίποτα”. Ή “παίξε κι εσύ μια ξυλιά ως παιδί για να αντρωθείς”. Ή “το παιδί μου θα το μεγαλώσω εγώ, δική μου δουλειά είναι”… Ή “όλα τα ξέρετε εσείς οι ψυχολόγοι. Και σιγά, τι θα πάθει άμα του παίξω δυο-τρεις ξυλιές”… Και έχουμε τη βία απενοχοποιήσει ως προς ένα βαθμό»…

Ωστόσο, η κ. Παναγιωτάκη παρακάτω διευκρινίζει ότι «αυτό σήμερα που γνωρίζουμε από επιστημονικά ευρήματα με ασφάλεια είναι ότι η βία σε οποιαδήποτε μορφή της, είτε είναι λόγος, είτε είναι γροθιά, είτε είναι ξυλιά στον ποπό, είτε είναι οτιδήποτε, αφήνει τραύματα στην παιδική ψυχή, τα οποία υπάρχουν και στην ενήλικη ζωή. Δεν παραγράφονται, αλλά μένουν στην ενήλικη ζωή»… Και σύμφωνα με την ίδια, «κάποιοι μέσα από την ενηλικίωσή τους μαθαίνουν να διαχειρίζονται αυτά τα τραύματα και βιώνουν μια καλή ενήλικη ζωή, κάποιοι άλλοι δυσκολεύονται. Και αυτό έχει να κάνει με την ιδιοσυγκρασία».

«ΟΦΕΙΛΟΥΜΕ ΝΑ ΤΟ ΚΑΤΑΓΓΕΙΛΟΥΜΕ»

Ποτέ απαθής μπροστά στο έγκλημα

Σε καμία περίπτωση δεν έχουμε δικαίωμα απάθειας μπροστά σε αυτό το έγκλημα. Η Μαρία Παναγιωτάκη ξεκαθαρίζει με κατηγορηματικό τρόπο: «Δεν είναι μόνο όταν δούμε το αποτέλεσμα της βίας, αλλά και όταν η βία θα δηλωθεί ως ένδειξη. Δηλαδή ένας εκπαιδευτικός που θα δει το μαθητή να έχει σημάδια κακοποίησης, ή κάποιος περαστικός που μπορεί να ακούσει τις φωνές του παιδιού από το μπαλκόνι του, θα μπορούσε να αδιαφορήσει. Όμως οφείλουμε να κινήσουμε διαδικασίες και ο εκπαιδευτικός είναι υποχρεωμένος και από το νόμο να το κάνει».

Ποιες μπορεί να είναι οι πόρτες που θα πρέπει να χτυπήσουμε αμέσως για να γλιτώσουμε το παιδί αυτό; «Ένας τρόπος είναι να απευθυνθούμε στη Νομική Υπηρεσία του Δήμου Ηρακλείου, έτσι ώστε να ζητήσουμε παρέμβαση για να διαπιστωθεί το πρόβλημα, όταν εμείς έχουμε κάποιες ενδείξεις. Εμείς δεν μπορούμε να μπούμε μες στο σπίτι για να διαπιστώσουμε ότι αυτό συμβαίνει. Άρα, θα πρέπει να το πούμε σε κείνον που νομιμοποιείται να το κάνει. Και είναι ένας κοινωνικός λειτουργός, που θα πάει και θα κάνει την ανάλογη πραγματογνωμοσύνη.

Από ‘κει και πέρα, αν διαπιστωθεί ότι όντως έτσι έχουνε τα πράγματα, γίνεται καταγγελία και εκτελείται η διαδικασία μέσω του εισαγγελέα, για να βρεθούν σε έναν ασφαλή χώρο τα παιδιά και ο γονιός εκείνος ο οποίος έχει παρεκτραπεί, είτε το κάνει κατ’ επανάληψη είτε όχι, να υποστεί τις συνέπειες του νόμου. Δηλαδή, η σωματική και η ψυχική (που δε φαίνεται, αλλά υπάρχουν τα σημάδια της) κακοποίηση απαγορεύεται και τιμωρείται. Και βέβαια είναι δικαίωμα του κάθε παιδιού να ζει και να μεγαλώνει με ασφάλεια».

Οι φορείς

Πού μπορούμε να απευθυνθούμε

Στο σημείο αυτό, η Μαρία Παναγιωτάκη αναφέρεται στους φορείς που βοηθούν και καθοδηγούν τους ανθρώπους σε τέτοιες σοβαρές υποθέσεις. «Για παράδειγμα, ο Συνήγορος του Πολίτη και Συνήγορος του Παιδιού, που είναι ανεξάρτητη Αρχή που εποπτεύεται από τη Βουλή των Ελλήνων και κάνει μια πάρα πολύ σοβαρή δουλειά στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και σε θέματα κακοποίησης. Αν η υπόθεση έχει να κάνει με το χώρο της εκπαίδευσης, ο πολίτης μπορεί να καταφύγει και στο Συμβουλευτικό Σταθμό ή σε οποιαδήποτε άλλη αρμόδια υπηρεσία για την παιδαγωγική στήριξη, όπως το Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο, τα δημόσια νοσοκομεία κ.λπ., που είναι στελεχωμένα με επιστημονική ομάδα η οποία είναι παιδοψυχαγωγική».

Αναλυτικότερα, σε περιπτώσεις που διαπιστώσουμε ενδείξεις ή δούμε κακοποίηση σε παιδιά, επιλέγουμε άμεσα, χωρίς να το σκεφτούμε περαιτέρω, κάποιον από τους εξής φορείς:

- Συνήγορος του Παιδιού, τηλ. 800.11.32.000 (τηλέφωνο χωρίς χρέωση για παιδιά, Δευτέρα έως Παρασκευή 9 π.μ.-4 μ.μ.), e-mail: cr@synigoros.gr.

- Υπηρεσία Επιμελητών Ανηλίκων Ηρακλείου, τηλ. 2810/282.895, e-mail: ypeaher@gmail.com.

- Συμβουλευτικός Σταθμός Νέων Ηρακλείου, Ρολέν 4, 2ος όροφος, τηλ. 2810/246.877, e-mail: symvstathmos@gmail.com.

- Κοινωνική Υπηρεσία Δήμου Ηρακλείου, τηλ. 2810/344.721 (τμήμα Κοιν. Πολιτικής), e-mail: social@heraklion.gr.

- Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Κρήτης, τηλ. 2810/215.260, e-mail: Pak@otenet.gr (Αγίας Ειρήνης Χρυσοβαλάντου).

- Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο Γενικού Νοσοκομείου Βενιζελείου, τηλ. 2810/281.223, e-mail: iatropaidagogiko@venizeleio.gr (Σπιναλόγκας 1).

- Κέντρο Ψυχικής Υγείας Γενικού Νοσοκομείου Βενιζελείου, τηλ. 2810/333.402, e-mail: kepsyher2003@yahoo.gr (Σπιναλόγκας 1).

- Ελληνικό Κέντρο Ψυχικής Υγιεινής και Ερευνών (Παράρτημα Ηρακλείου), τηλ. 2810/244.409, e-mail: ekepsyeir@gmail.com (Χρυσοστόμου 25).

- Διεύθυνση Κοινωνικής Μέριμνας (Περιφέρεια Κρήτης), τηλ. 2813/412.516, 2813/412.510 (οδός 1770).

Συμβουλευτικός Σταθμός

Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Συμβουλευτικός Σταθμός πραγματοποίησε φέτος σχετικό πρόγραμμα και συγκεκριμένα δύο κύκλους επιμορφωτικών σεμιναρίων με θέμα “Η κακοποίηση του παιδιού και ο ρόλος του εκπαιδευτικού”. Τα σεμινάρια (30 ωρών το καθένα, απογευματινές ώρες), που έγιναν πρώτη φορά στην Ελλάδα για εκπαιδευτικούς, με σκοπό τη διαχείριση περιστατικών κακοποίησης, παρακολούθησαν 60 εκπαιδευτικοί γυμνασίων, λυκείων, ΕΠΑ.Λ. και ΕΕΕΕΚ του νομού Ηρακλείου.

Οι δύο κύκλοι σεμιναρίων σχεδιάστηκαν και οργανώθηκαν από την υπεύθυνη του Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων Μαρία Παναγιωτάκη, σε συνεργασία με το τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Η επίκουρη καθηγήτρια Εγκληματολογικής Ψυχολογίας του τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Όλγα Θεμελή είχε την επιστημονική ευθύνη της υλοποίησης των σεμιναρίων.

Έδωσαν τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να επιμορφωθούν υπεύθυνα και επιστημονικά σε ζητήματα παιδικής κακοποίησης και προστασίας της ανηλικότητας, προκειμένου να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται ανάλογες περιπτώσεις.

Για περισσότερες λεπτομέρειες, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ενημερώνονται μέσα από την ιστοσελίδα του σημαντικού φορέα http://symvstathmos.wordpress.com/.

ΤΟ ΜΕΤΑ…

Περιμένουμε μεταμέλεια;

Στο μεταξύ, εντάξει, εμείς κάνουμε ό,τι κάνουμε. Τι πρέπει να περιμένουμε; Μήπως χρειάζεται προς τον ασυνείδητο και εγκληματικό γονιό μια “δεύτερη ευκαιρία”; Υπάρχει περίπτωση μεταμέλειας και αλλαγής στην εγκληματική του συμπεριφορά; Η Μαρία Παναγιωτάκη απαντά: «Η δομή του κάθε γονιού δεν είναι η ίδια. Υπάρχει και ένας βαθμός επικινδυνότητας να βάζουμε όλους τους γονείς σε ένα προφίλ γονέα. Υπάρχουν γονείς που είναι πάρα πολύ κακοποιητικοί, γιατί το αξιακό τους σύστημα είναι τέτοιο και γιατί οι ίδιοι έχουν βιώσει σαν παιδιά σκληρή κακοποίηση. Και υπάρχουν και γονείς οι οποίοι δεν μπόρεσαν να ελέγξουν το θυμό τους και να τον διαχειριστούν σωστά και κατέφυγαν σε τέτοιου είδους συμπεριφορές. Και αναφέρομαι και στη λεκτική κακοποίηση, που είναι πάρα πολύ συνηθισμένη. Δηλαδή, το να πεις σε ένα παιδί “είσαι άχρηστος”, “είσαι ανίκανος”, “είσαι βλάκας” είναι κακοποίηση. Πόσοι γονείς δεν το λένε; Αυτό έχει να κάνει με το τι σχέση χτίζω στην οικογένειά μου και πώς επικοινωνώ με τα παιδιά μου. Δηλαδή, θεωρώ ότι και κάποια σχολή γονέων ή μια ψυχοθεραπευτική διαδικασία ή μια ενημερωτική διαδικασία μέσα από διάφορες εκδηλώσεις και συζητήσεις θα μπορούσε να βοηθήσει τους γονείς να δουν ότι έχουν κάποιες επιλογές και ότι υπάρχουν άλλοι δρόμοι. Άρα θα έλεγα ότι υπάρχουν γονείς που μπορεί να καταφεύγουν στη βία κάποιες φορές και πολλές φορές λεκτική, και να αναγνωρίζουν το λάθος τους, αλλά να μην έχουν δουλέψει με τον εαυτό τους. Κι εκεί μπορεί να υπάρχει ενίσχυση και υποστήριξη. Υπάρχουν και γονείς οι οποίοι μπορεί να είναι κακοποιητικοί γιατί η δομή τους είναι τέτοια και κυρίως έχουν μια τέτοια θεώρηση των πραγμάτων και του κόσμου και των ανθρώπων. Δηλαδή, είναι αξιακό το θέμα, άρα είναι πιο δύσκολο να αποδομήσεις το αξιακό σύστημα αυτών των ανθρώπων, όπου εκεί μπορεί να είναι η σχέση μεταξύ γονιού και παιδιού πάρα πολύ επικίνδυνη.

Και εννοείται ότι τότε έχουμε περιπτώσεις που το παιδί θα πρέπει να απομακρυνθεί από τους γονείς και να μείνει σε έναν χώρο ασφαλή για να μεγαλώσει και να αναπτυχθεί».
 ("Ν.ΚΡΗΤΗ" ΣΑΒΒΑΤΟ 21 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014)