Αγώνας για να διατηρηθούν οι ντόπιες ποικιλίες σπόρων

Σπορά, παραγωγή τροφής, αποθήκευση σπόρου και ξανά... σπορά, παραγωγή τροφής και αποθήκευση σπόρου... Για πόσο; Για την επόμενη χρονιά. Για τα επόμενα 4 χρόνια. Για τα επόμενα 8 χρόνια. Αλλά υπάρχει τρόπος να χρησιμοποιηθεί ο ίδιος σπόρος ακόμα και μετά από 20 ή και 30 ολόκληρα χρόνια, αν τον αποθηκεύσουμε στους καταψύκτες μας. Θαύμα της φύσης, δηλαδή, που βοηθάει στη διατροφική μας ανεξαρτησία και φυσικά στη μείωση των εισαγωγών φυτών και σπόρων. Όμως, το θαύμα αυτό γίνεται αποκλειστικά και μόνο με τους ντόπιους σπόρους και όχι με τα υβρίδια που μας πουλούν κάθε χρόνο οι όχι πάνω από περίπου 10 πολυεθνικές σε ολόκληρο τον πλανήτη!

Η "Νέα Κρήτη" κατέγραψε χθες και δημοσιεύει σήμερα πολύ σημαντικά στοιχεία, μέσα από τις δηλώσεις της γεωπόνου Στέλλας Χατζηγεωργίου, που μαζί με τον Μανόλη Βαρδάκη εκπροσωπεί την εναλλακτική κοινότητα "Πελίτι" στο Ηράκλειο, με εθελοντική δουλειά, κάνοντας παραγωγή σπόρων, με τους οποίους στη συνέχεια τροφοδοτούν δωρεάν όσους ενδιαφέρονται, στο δίκτυο που έχουν δημιουργήσει και το οποίο διευρύνεται διαρκώς. Ανάλογα δίκτυα διαθέτει η οργάνωση αλλά και άλλες ομάδες σε ολόκληρη τη χώρα, με τους παραγωγούς να αναλαμβάνουν την υποχρέωση φυτεύοντας τους σπόρους που παρέλαβαν, να προχωρούν και οι ίδιοι στη συνέχεια σε νέα παραγωγή σπόρων (κρατώντας "σπορικά"), τους οποίους και να διακινούν σε ακόμη περισσότερους ανθρώπους.

Η συγκεκριμένη οργάνωση καλλιεργεί τα φυτά για να παράγει τους σπόρους σε ένα χωράφι δύο στρεμμάτων στον Πύργο Μονοφατσίου, που το έχει παραχωρήσει δωρεάν ο Δήμος Αρχανών-Αστερουσίων. Αλλά όπως εξηγεί στην εφημερίδα μας η γεωπόνος του ΕΛΓΟ "Δήμητρα" και εθελόντρια του "Πελίτι" Στέλλα Χατζηγεωργίου, «είναι και άλλες πολλές οι ανάλογες ομάδες-δράσης που ενεργοποιούνται σε αυτή την "ιδέα"».

«Σπόρος ελευθερίας»

Η δραστήρια επιστήμονας κάνει λόγο για «σπόρους ελευθερίας» και εξηγεί το χαρακτηρισμό αυτό λέγοντας: «Αυτοί οι σπόροι έχουν μέσα τους την ελευθερία. Είναι ελευθερία να καλλιεργείς χωρίς να εξαρτάσαι από μια εταιρεία που "πρέπει" να σου δώσει σπόρο για να φυτέψεις. Δεν εξαρτάσαι από άλλη εταιρεία που θα σου δώσει το φυτοφάρμακο. Άλλη εταιρεία που θα σου δώσει το λίπασμα. Γιατί αυτοί από μόνοι τους οι σπόροι έχουν την "πληροφορία" να αντέχουν σε λίγο νερό, σε λίγο ή καθόλου φάρμακο αλλά και σε λίγο ή και καθόλου λίπασμα».

Η Στέλλα Χατζηγεωργίου επισημαίνει στο σημείο αυτό ότι αυτές οι ιδιότητες έχουν να κάνουν με το γεγονός ότι αυτοί οι σπόροι έχουν "μάθει" να προσαρμόζονται στις εδαφοκλιματικές συνθήκες του τόπου μας, γιατί γεννήθηκαν από τη δική μας φύση πριν από εκατοντάδες χρόνια. Και δεν έχουν ιδιαίτερες απαιτήσεις σε φυτοπροστατευτικά μέσα και νερό για να επιβιώσουν και να μας δώσουν τον καρπό τους, σε αντίθεση με τα υβρίδια. «Μπορείς μόνος σου με την κοπριά, με ένα φυτικό υλικό, να πάρεις μια παραγωγή από αυτούς τους σπόρους».

Στο σημείο αυτό τονίζει ότι αυτοί οι σπόροι βοήθησαν σε πολύ δύσκολους καιρούς τους προγόνους μας να ζήσουν, ενώ προσαρμόστηκαν στις αντίξοες συνθήκες άλλων εποχών, αναπτύσσοντας σταδιακά τις σημερινές τους αντοχές. «Μέσα σε όλα αυτά τα προβλήματα, πρόσφεραν και γεύση και άρωμα και χρώμα στους ανθρώπους. Ταυτόχρονα βοήθησαν στη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Υπήρχε όλος αυτός ο πλούτος του φυτικού υλικού. Μπορούμε να πούμε ότι οι σπόροι αυτοί αυτοπροστατεύτηκαν από πολλές ασθένειες και προσβολές, οι οποίες στις μέρες μας έχουν αυξηθεί και έχουν κυριαρχήσει».

Συνεχίζοντας, η κ. Χατζηγεωργίου αναφέρει ότι οι σπόροι που διακινούν οι εταιρείες και η Ελλάδα τους εισάγει είναι σπόροι υβριδίων. «Την πρώτη χρονιά δίνουν παραγωγή. Αν από την πρώτη παραγωγή κρατήσεις σπόρο, την επόμενη χρονιά δε θα έχεις το ίδιο αποτέλεσμα, αλλά θα σου δώσει πολύ μικρότερη παραγωγή, μέχρι που δε θα σου δίνει καθόλου. Και αυτό γίνεται για εμπορικούς λόγους. Και το υβρίδιο υποστηρίζεται πάλι εμπορικά από άλλους παράγοντες. Από συγκεκριμένα λιπάσματα και πάρα πολλά. Και από συγκεκριμένα φυτοφάρμακα. Και μέσα από όλη αυτή την ιστορία προκύπτει πάρα πολύ μεγάλο κέρδος. Αλλά το ερώτημα είναι όλο αυτό το κέρδος πού πάει τελικά»...

Το κέρδος, σύμφωνα με τη Στέλλα Χατζηγεωργίου, πάει στον έμπορο αλλά και σε μόλις δέκα εταιρείες σποροπαραγωγής στον κόσμο, που έχουν εξαγοράσει τις μικρότερες. «Είναι δέκα αυτές που ελέγχουν το μεγαλύτερο ποσοστό των σπόρων. Και αν μας κόψουν την τροφοδοσία οι μεγάλοι παραγωγοί στη χώρα μας, δε θα έχουν σπόρο να καλλιεργήσουν. Και αν δεν καλλιεργήσουν αυτές τις μεγάλες εκτάσεις που χρειάζονται για να υπάρχει παραγωγή για τις ανάγκες στις πόλεις και σε όλη την επικράτεια, θα αντιμετωπίσουμε έλλειψη τροφής»!

Ομάδα Ηρακλείου

Ρωτήσαμε τη Στέλλα Χατζηγεωργίου πού μπορεί να βρει την ομάδα του "Πελίτι" όποιος ενδιαφέρεται να πάρει σπόρους σε τοπικό επίπεδο. «Δουλεύουμε εθελοντικά. Η δυναμική μας είναι περιορισμένη. Δεν είναι όση θα θέλαμε. Εμείς αυτό που έχουμε κάνει προς το παρόν είναι να διαδώσουμε κάποιες ποικιλίες και να περάσουμε στον κόσμο και την άλλη άποψη. Δεν είναι μόνο αυτό που βλέπουμε στα σούπερ-μάρκετ. Δεν είναι μόνο οι σπόροι που υπάρχουν στην αγορά. Υπάρχει και η άλλη πλευρά που μπορεί να στηρίξει τον τόπο, που μπορεί να στηρίξει μελλοντικά την ίδια την κοινωνία».

Το πεδίο δράσης της οργάνωσης στην Κρήτη σήμερα δραστηριοποιείται στα λαχανικά, χειμερινά και καλοκαιρινά είδη, κάποια σιτηρά και λίγες ποικιλίες από όσπρια. Η έδρα του "Πελίτι" Ηρακλείου είναι στον Πύργο Μονοφατσίου. «Υπάρχει ένα χωράφι δύο στρεμμάτων το οποίο το καλλιεργούμε και μας το έχει παραχωρήσει δωρεάν ο Δήμος Αρχανών-Αστερουσίων. Από 'κει βγάζουμε σπόρους που δίνουμε στη γιορτή που γίνεται κάθε χρόνο. Και επίσης συνεργαζόμαστε και με άλλους καλλιεργητές, οι οποίοι έχουν σπόρους και μπορούν να διαθέσουν μέσω εμάς σε όσους ενδιαφέρονται».

Χρειάζεται καθοδήγηση

Όμως, υπάρχουν λεπτομέρειες που πρέπει να γνωρίζουν όσοι αποφασίζουν να φυτέψουν ντόπιους σπόρους. Και η ομάδα του "Πελίτι" είναι στη διάθεση του κάθε ενδιαφερόμενου. Για παράδειγμα, σε μια ευρύτερη περιοχή φύτευσης, καλό είναι να μην υπάρχουν υβρίδια. Η μέλισσα και τα άλλα έντομα μπορούν να προκαλέσουν την επιμόλυνση των ντόπιων φυτών, από ομοειδή υβριδιακά φυτά που θα επισκεφτούν πρώτα.

Καταλήγοντας, να αναφέρουμε ότι όποιος ενδιαφέρεται να έρθει σε επικοινωνία με την ομάδα Ηρακλείου του "Πελίτι" θα πρέπει να στείλει το μήνυμα του διαδικτυακά, ή να επισκεφτεί τους ανθρώπους της στην περιοχή του Πύργου. Το "Πελίτι" ξεκίνησε από τον Παναγιώτη Σαϊνατούδη το 1995. Σήμερα η έδρα του είναι στο Μεσοχώρι του δήμου Παρανεστίου και έχει 15 τοπικές ομάδες σε διάφορες περιοχές της χώρας και μία στη Βουλγαρία. Αγκαλιάζει και αγκαλιάζεται από πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους από όλο τον κόσμο. Το βασικό του σύνθημα είναι «από χέρι σε χέρι και από γενιά σε γενιά για να μη χάσουμε αύριο αυτά που έχουμε σήμερα».

Αποθήκευση σπόρων: Έως και 30 χρόνια στην κατάψυξη

Πώς, όμως, μπορούμε να διαφυλάξουμε το σπόρο που θα πάρουμε από ένα φυτό για τα επόμενα χρόνια; Η Στέλλα Χατζηγεωργίου τονίζει: «Για να αποθηκεύσουμε στο σπίτι το σπόρο, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι το πιο απλό είναι να κρατάμε τους σπόρους αεροστεγώς κλεισμένους, να μην παίρνουν υγρασία και να μην εκτίθενται σε υψηλή θερμοκρασία.

Για το λόγο αυτό επιλέγουμε το πιο δροσερό μέρος του σπιτιού. Αυτές οι συνθήκες αρκούν, αν έχουμε σκοπό να καλλιεργήσουμε τους σπόρους αυτούς για τα επόμενα δύο χρόνια. Αν όμως θέλουμε να τους κρατήσουμε για περισσότερα χρόνια, μέχρι και περίπου 8, τότε χρειάζεται περισσότερη ψύξη, για παράδειγμα στο ψυγείο. Πάλι κλεισμένους τους σπόρους αεροστεγώς. Και μετά περνάμε στην τράπεζα σπόρων που διατηρούνται πάνω από 20 με 30 χρόνια σε βαθιά κατάψυξη, όμως. Δηλαδή σε βαθμούς από μείον τέσσερις βαθμούς, μέσα στον καταψύκτη μας. Όσο μεγαλύτερη είναι η ψύξη, τόσο περισσότερο διατηρούνται».

(ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ - "Ν.ΚΡΗΤΗ" - ΤΡΙΤΗ 5 ΜΑΪΟΥ 2015)