Βιομηχανία Σκαλιστήρη: Η άνοδος και η πτώση - Με δάκρυα στα μάτια Κρητικός που δούλευε στην εταιρεία πρότυπο της εποχής περιγράφει στη “Ν.Κ.” πώς η μεγαλύτερη βιομηχανία της χώρας οδηγήθηκε στο λουκέτο

ΕΡΕΥΝΑ: ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

Όταν ένας οικονομολόγος και σήμερα συνταξιούχος τραπεζιτικός υπάλληλος δυσκολεύεται να συγκρατήσει τα δάκρυά του αναφερόμενος σε μια παλιά βιομηχανία στην Ελλάδα, όπου εργάστηκε σκληρά επί χρόνια ως προϊστάμενος λογιστηρίου, δε χρειάζεται να απαντήσουμε στο ερώτημα του πώς και του γιατί η δημοσιογραφική έρευνα "Αποβιομηχάνιση της Ελλάδας", που άνοιξε με σειρά δημοσιευμάτων της η "Ν.Κ.", πονάει πραγματικά εκείνους που εργάστηκαν ευσυνείδητα και σκληρά σε τέτοιες επιχειρήσεις.
Ο Μιχάλης Δασκαλάκης - που σήμερα είναι συνταξιούχος τραπεζιτικός υπάλληλος - οικονομολόγος και γνώστης εκ των έσω της υπόθεσης αυτής, βρέθηκε χθες στα γραφεία της εφημερίδας μας και αποκάλυψε συγκλονιστικά στοιχεία για την πάλαι ποτέ Ανώνυμη Εταιρεία Επιχειρήσεων Μεταλλευτικών Βιομηχανικών και Ναυτιλιακών» (FI. Μ. Ι. S. CO. - FInancial Mining Industrial Shipping COrporation), γνωστή στους παλαιότερους ως η "εταιρεία Σκαλιστήρη", που την πήρε το κράτος το 1983, την κατάντησε ζημιογόνα και το 1996 την οδήγησε σε εκκαθάριση!



«Το μικρόβιο του δημόσιου υπαλλήλου μπήκε στην επιχείρηση, την αρρώστησε και την οδήγησε στο θάνατο», είναι η περιγραφή που δίνει ο κ. Δασκαλάκης, εξηγώντας ότι η εταιρεία Σκαλιστήρη δεν έπρεπε να μπει στον Οργανισμό Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων της κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου το 1983, δεδομένου ότι δε λες ζημιογόνα μια επιχείρηση επειδή παρουσιάζει ζημιά μερικών χιλιάδων δραχμών εκείνη την περίοδο. Το αποτέλεσμα; Μέχρι σε λίγα χρόνια, οι ζημιές έφτασαν να γίνουν 5,5 δισεκατομμύρια δραχμές και κάπου στα 15 δισεκατομμύρια δραχμές να γραφτεί το τέλος της άλλοτε κολοσσιαίας επιχείρησης, που είχε εργοστάσιο στο Μαντούδη της βόρειας Εύβοιας, γραφεία στην Αθήνα και παραρτήματα σχεδόν σε ολόκληρη τη χώρα.

Ήταν πανίσχυρη

Η βιομηχανία του Σκαλιστήρη, που ως επένδυση ξεκίνησε στην περίοδο της χούντας και άρχισε να γιγαντώνεται μέσα στα επόμενα χρόνια με διαρκώς αύξηση του τζίρου της έως και το 1980, υπήρξε η πρώτη συναλλαγματοφόρα ελληνική εταιρεία σε όλο αυτό το διάστημα. Αυτό λέει στην εφημερίδα μας ο κ. Δασκαλάκης, περιγράφοντας την εξής κατάσταση της FI. MI.S.CO. «Ήταν εκείνα τα χρόνια η μεγαλύτερη εταιρεία του ιδιωτικού τομέα στην Ελλάδα. Είχε 5 χιλιάδες εργαζόμενους σε όλη την Ελλάδα. Ήταν εξαγωγική εταιρεία κατά 90%. Οι εξαγωγές της ήταν συνολικής αξίας γύρω στα 10 με 15 δισεκατομμύρια δραχμές το χρόνο. Ήταν η μεγαλύτερη συναλλαγματοφόρα εταιρεία στην Ελλάδα, με μεταλλεία κυρίως στη βόρεια Εύβοια, στην ευρύτερη περιοχή του Μαντουδίου. Εκεί δούλευαν μόνιμα γύρω στους 3.500 εργαζόμενους. Από τα "Ψαχνά" και πάνω, σε όλα τα χωριά δούλευαν άτομα από κάθε οικογένεια. Και κυκλοφορούσαν συνέχεια τα αυτοκίνητα της εταιρείας με τα αρχικά επάνω FI. M.I.S.CO. Είχαμε επίσης μεταλλεία στη Λαμία, τη Δράμα και στην Ορμύλια Χαλκιδικής».

 Μάλιστα, ο Μιχάλης Δασκαλάκης λέει στο σημείο αυτό: «Εγώ, ως επαρχιώτης, θαμπώθηκα με την οργάνωση και τη δύναμη της εταιρείας. Κάθε διευθυντής διεύθυνσης είχε και μία Μερσεντές κι έναν οδηγό. Φανταστείτε, μιλάμε για πρότυπα πολυεθνικών εταιρειών. Στο Μαντούδι υπήρχε τέτοιος μηχανολογικός εξοπλισμός εξόρυξης μεταλλεύματος και μεταφοράς μεταλλευμάτων, που λεγόταν τότε ότι το συγκρότημα Σκαλιστήρι είχε μηχανολογικό εξοπλισμό μεγαλύτερο από την τότε ΜΟΜΑ».

Η παραγωγή

Η εταιρεία ασχολούνταν κυρίως με εξόρυξη λευκόλιθου. Όπως εξηγεί ο Μιχάλης Δασκαλάκης, «ο λευκόλιθος είναι ένα πυρίμαχο υλικό, το οποίο χρησιμοποιείται ως επίχρισμα στις μεγάλες βιομηχανίες χύτευσης μετάλλων. Δηλαδή και στην Ευρώπη και στην Ασία είχαμε πελάτες όλες τις μεγάλες βιομηχανίες χύτευσης μετάλλων. Και αυτός ο λευκόλιθος ήταν επίχρισμα σε όλες τις υψικαμίνους που χύτευαν οτιδήποτε μέταλλο. Είχε πελάτες στην ανατολική Ευρώπη. Είχε πελάτες στην Αγγλία, στη Γαλλία, στη Γερμανία και γενικότερα καλύπταμε με το υλικό αυτό όλα τα χυτήρια όλων των υψικαμίνων της Ευρώπης. Παράλληλα βέβαια είχαμε και πελάτες στη Χαλυβουργική. Βγάζαμε όμως, αλλά σε μικρές ποσότητες, και τα πυρίμαχα τούβλα για τζάκια, οικοδομές κ.λπ. Αλλά αυτό ήταν το 5% της παραγωγής μας».

Παράλληλα η "Ανώνυμη Εταιρεία Επιχειρήσεων Μεταλλευτικών Βιομηχανικών και Ναυτιλιακών" (FI.M.I.S.CO. - FΙnancial Mining Industrial Shipping CΟrporation) είχε ιδιόκτητο λιμάνι στη βόρεια Εύβοια, στη θέση Κυμάση, δίπλα από το Μαντούδι, όπου γινόταν η φόρτωση των μεταλλευμάτων.
Στο ερώτημά μας αν τότε η εν λόγω εταιρεία δεχόταν αντιδράσεις κατοίκων εναντίον της εξόρυξης των μεταλλευμάτων, όπως γίνεται για παράδειγμα σήμερα στις Σκουριές, ο Μιχάλης Δασκαλάκης απαντά: «Πριν το 1981 υπήρχαν αντιδράσεις από τους κατοίκους, για να φύγει ο ιδιώτης επιχειρηματίας και να αναλάβει το κράτος. Και από τις μελέτες που είχαμε στη διάθεσή μας τότε ξέραμε ότι στην περιοχή υπήρχε λευκόλιθος για εκμετάλλευση τουλάχιστον για 100 χρόνια. Και αυτό μας έλεγαν οι γεωλόγοι».
Μάλιστα, ο ίδιος θυμάται με συγκίνηση ότι, όταν συνταξιοδοτήθηκε ο προηγούμενος προϊστάμενος λογιστηρίου, όλοι οι παλιοί θεωρούσαν ως διάδοχο έναν από τους ίδιους. Όμως, η εργατικότητα του κ. Δασκαλάκη ανταμείφθηκε. «Κάποια μέρα η ιδιαιτέρα γραμματέας του διευθύνοντος συμβούλου με παίρνει τηλέφωνο και μου λέει ότι με θέλει ο διευθύνων σύμβουλος. Και επειδή συνήθως ο διευθύνων σύμβουλος καλούσε κάποιον για απόλυση, νομίζαμε πως θα με απολύσει. "Δεν πειράζει. Νέος είσαι, θα ξαναβρείς το δρόμο σου", μου έλεγαν οι συνάδελφοι. Και όταν τελικά ερωτήθηκα αν αποδέχομαι τη θέση του προϊσταμένου, δεν πίστευα στ’ αφτιά μου. Βέβαια, δούλευα πολύ σκληρά. Και κυρίως μετά την ανάληψη των νέων καθηκόντων μου, δούλευα για πολλές ώρες», λέει χαρακτηριστικά.

Χιλιάδες εργαζόμενοι

Η εταιρεία απασχολούσε 3.500 υπαλλήλους στο Μαντούδι και στα κεντρικά γραφεία στο Κουκάκι στην Αθήνα, πάνω από 200 εργαζόμενους ως μόνιμο προσωπικό, τουλάχιστον κατά τα 8 χρόνια που ήταν στο λογιστήριο ο Μιχάλης Δασκαλάκης. Στο σημείο αυτό, με συγκίνηση, βουρκώνοντας, θυμάται πως κάθε μήνα για να πληρώσει τη μισθοδοσία μόνο στο Μαντούδι έστελνε γύρω στα 250 εκατομμύρια δραχμές το μήνα. «Φανταστείτε τι χρήματα έπεφταν στη βόρεια Εύβοια και πόσο βοηθούσαν την ανάπτυξη της περιοχής. Συνολικά για όλο το συγκρότημα ήθελα 400 εκατομμύρια δραχμές το μήνα»!

Ταυτόχρονα, έχει σημασία να αναφερθεί ότι ο μηχανολογικός εξοπλισμός της εταιρείας ήταν της τάξεως των 8-9 δισεκατομμυρίων δραχμών στο Μαντούδι. «Εγώ είχα θαμπωθεί όταν πήγα και είδα τις τεράστιες εκτάσεις εκμετάλλευσης του μεταλλεύματος. Νόμιζα ότι ήμουνα σε ευρωπαϊκή εταιρεία. Και ένιωθα και ευτυχής που εγώ, ένας νέος άνθρωπος από την Κρήτη, βρέθηκα σε αυτήν τη θέση. Στο συγκρότημα μπήκα το 1979, σε ηλικία 27 χρονών. Και όταν ήμουν 33 χρονών έγινα προϊστάμενος λογιστηρίου»...

"Αλλαγή"... θάνατος... 

Ο Οργανισμός Ανασυγκρότησης και το λουκέτο

Και όλα αυτά μέχρι το 1981. Γιατί μετά ήρθε η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, γνωστή και ως "κυβέρνηση της Αλλαγής"... Μια "Αλλαγή", όμως, που έμελλε να σηματοδοτήσει την αντίστροφη μέτρηση με τις πολιτικές της, όχι μόνο για την εταιρεία του Σκαλιστήρη αλλά και για μια σειρά από άλλες βιομηχανίες που υπήρχαν στην Ελλάδα και έκαναν μέχρι τότε "χρυσές δουλειές". Αλλά το παράδειγμα του Σκαλιστήρη προφανώς ήταν και το πιο χαρακτηριστικό.

Συγκεκριμένα, ο Μιχάλης Δασκαλάκης λέει με αγανάκτηση ακόμα και σήμερα: «Μετά το '81 και επειδή υπήρχε αυτή η τάση να κρατικοποιηθούν διάφορες εταιρείες ως "προβληματικές", ιδρύθηκε ο Οργανισμός Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων. Σε αυτόν τον οργανισμό μπήκαν διάφορες εταιρείες. Και ονομάστηκαν τότε "προβληματικές". Εγώ θα πω βέβαια ότι προβληματικές έγιναν μετά. Αυτό για την ακρίβεια έγινε το 1983»...

Στο ερώτημά μας αν αυτή η επιχείρηση ήταν όντως προβληματική, όπως ακριβώς κρίθηκε από την τότε κυβέρνηση, ο Μιχάλης Δασκαλάκης αποκαλύπτει: «Ήταν οριακά κερδοφόρος επιχείρηση. Που οριακά κερδοφόρος στη σημερινή εποχή είναι "ω χαρώ το"... Κι όμως η τότε κυβέρνηση προχώρησε στην αναγκαστική κρατικοποίησή της. Την ενέταξε στον Οργανισμό Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων, οπότε και διορίστηκε νέα διοίκηση με πρόεδρο υπό τον Βρεττό. Και από τότε και μετά άρχισαν τα προβλήματα. Η παραγωγικότητα και η παραγωγή άρχισαν να μειώνονται. Αντίθετα, αυξήθηκαν τα κόστη. Τεράστια. Και άρχισε η κακοδιαχείριση και όλα τα άλλα προβλήματα που είχαν ως αποτέλεσμα να αρχίσουμε να κλείνουμε τις χρήσεις με τεράστιες ζημιές. Και θα σας πω ότι το 1985 κλείσαμε τον ισολογισμό με 5,2 δισεκατομμύρια δραχμές ζημιά, ενώ η εταιρεία δύο χρόνια πριν, όταν πέρασε στο κράτος, ήταν οριακά κερδοφόρα. Μπορεί το πολύ-πολύ να έδειχνε μία ζημιά σε επίπεδο μερικών χιλιάδων δραχμών»...

Για του λόγου το αληθές, ο Μιχάλης Δασκαλάκης προσκόμισε στην εφημερίδα μας και τον ισολογισμό του 1985. Στη συνέχεια, δεν άργησε να αποφασιστεί βάσει της κείμενης νομοθεσίας το κλείσιμο της επιχείρησης, λόγω των συσσωρευμένων ζημιών που έφταναν τα 13 δισεκατομμύρια δραχμές!

Ο Μιχάλης Δασκαλάκης στο γραφείο του. Φωτό του 1984.

«Με ανάλογο τρόπο έκλεισαν και άλλες εταιρείες τότε», λέει χαρακτηριστικά ο Μιχάλης Δασκαλάκης. Ο ίδιος, βλέποντας ως προϊστάμενος λογιστηρίου ότι η επιχείρηση θα οδηγούνταν με μαθηματική ακρίβεια στο κλείσιμο, υπέβαλε την παραίτησή του το 1986. Η εταιρεία δέκα χρόνια μετά οδηγούνταν σε καθεστώς εκκαθάρισης. Και όπως λέει ο κ. Δασκαλάκης, «τα μηχανήματα της άλλοτε κραταιάς επιχείρησης έγιναν στην κυριολεξία φύλλο και φτερό»...

Από το 1983 μέχρι και το 1992 υπήρχε σοβαρή αδυναμία εντοπισμού νέων κοιτασμάτων. Το 1992 εκδόθηκε  πολιτική απόφαση για οριστική παύση της εταιρείας. Τα χρέη της (άλλο χρέη και άλλο ζημιά βέβαια, όπως ξεκαθαρίζει ο Μιχάλης Δασκαλάκης) αυξήθηκαν στα 60 δισεκατομμύρια δρχ. (ή 176 εκατ. ευρώ). Στις 4 Δεκεμβρίου του 1996, τα μεταλλεία και το εργοστάσιο Σκαλιστηρη στη βόρεια Εύβοια τίθενται υπό καθεστώς εκκαθάρισης...
Σήμερα τα κεντρικά γραφεία στο Κουκάκι στην Αθήνα παραμένουν σαν ένα "κουφάρι" ξεχασμένο μες στο χρόνο. «Περνάω απ’ έξω σήμερα και στέκομαι και κοιτάζω. Εκεί μέσα δούλευαν πάνω από 200 άτομα», θυμάται ο κ. Δασκαλάκης.


Υπάρχει ελπίδα;
«Πρέπει να γίνουν επενδύσεις»

Τι γίνεται, όμως, σήμερα; Υπάρχει ελπίδα για ανάκαμψη της ελληνικής βιομηχανίας; Έχουμε διδαχθεί από τα λάθη του παρελθόντος; Μπορούμε να ξαναδούμε όλους αυτούς τους κλάδους να επανακάμπτουν και να ξαναπαίρνουν μπρος; Σίγουρα μπορούμε, σύμφωνα με τον κ. Δασκαλάκη, αλλά με πολλές δυσκολίες και προϋποθέσεις.

Ο οικονομολόγος κ. Δασκαλάκης εκφράζει την άποψή του όμως και για τη σημερινή κατάσταση. «Πρέπει να μείνουμε στο ευρώ», λέει. «Αλλά θα πρέπει να γίνουν επενδύσεις και επειδή το Δημόσιο δεν μπορεί να επενδύσει, διότι χρήματα δεν υπάρχουν, θα πρέπει να δεχτούμε τα ξένα κεφάλαια να έρθουν να επενδύσουν. Κεφάλαια ελληνικά υπάρχουν. Αλλά για να επενδύσουν θα πρέπει να υπάρχει καταρχήν ηρεμία σε πολιτικό κλίμα και ηρεμία στο οικονομικό κλίμα. Εδώ όμως και 5-6 χρόνια δεν έχουμε αυτήν την ηρεμία. Και δεν μπορεί να επενδύσει το κεφάλαιο, ούτε το ελληνικό, ούτε το ξένο»...

Στο ερώτημά μας τι θα συμβεί, κατά τη γνώμη του, αν η Ελλάδα βγει απ’ το ευρώ και επιστρέψει στη δραχμή, ο κ. Δασκαλάκης λέει: «Είναι δίκοπο μαχαίρι. Η Ελλάδα, πέρα από τα οικονομικά προβλήματα, θα γνωρίσει και μια οικονομική απομόνωση. Γι αυτό θα πρέπει να συνεχίσουμε στο ευρώ. Αλλά θα πρέπει το ελληνικό κράτος να πατάξει τη φοροδιαφυγή, προχωρώντας στη φορολόγηση εκείνων που έχουν την οικονομική δυνατότητα να πληρώσουν και δεν πληρώνουν. Και να μη γνωρίζει μόνο τους μισθωτούς και συνταξιούχους που βγάζουν και δηλώνουν ετησίως 10 χιλιάδες ευρώ. Διότι υπάρχουν πολλοί στην Ελλάδα που βγάζουν 50 χιλιάδες ευρώ και δηλώνουν 5 χιλιάδες ευρώ».

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΗ "Ν.ΚΡΗΤΗ" ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟ 28 ΜΑΡΤΙΟΥ 2015)