S.O.Sτε τα κρητικά ψάρια

ΕΡΕΥΝΑ: ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

Κάθε χρόνο και πιο φτωχές γίνονται οι θάλασσες της Κρήτης και γενικότερα της χώρας μας, αφού την ώρα που οι επαγγελματίες ψαράδες λιμοκτονούν και είναι και οι μόνοι που ελέγχονται από το κράτος, οι ερασιτέχνες και οι τράτες κάνουν χρυσές δουλειές μέσα από την παράνομη αλιεία, που δεν μπορούν να ελέγξουν και να αντιμετωπίσουν οι λιμενικές Αρχές λόγω των μειωμένων και απαρχαιωμένων μέσων που διαθέτουν, σε αντίθεση με τα "σαΐνια".

Η "Ν.Κ." σήμερα φέρνει στο φως μαρτυρίες και στοιχεία που σοκάρουν, τόσο από τους επιστήμονες που ασχολούνται με την έρευνα των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, όσο και από τους εκπροσώπους των επαγγελματιών ψαράδων του νομού Ηρακλείου, που εκπέμπουν SΟS προς την Πολιτεία, ζητώντας να ασχοληθεί επιτέλους σοβαρά με τη δραματική μείωση των αποθεμάτων των ψαριών!

Δραματική μείωση

Σε πανελλαδικό αλλά και σε τοπικό επίπεδο, τόσο ο ερευνητής βαθέων οικοσυστημάτων που έχει την έδρα του στον Πειραιά αλλά συνεργάζεται και με το πρώην ΕΛΚΕΘΕ στην Κρήτη Τάσος Τσελεπίδης, όσο και ο διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Βιολογίας-Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών (πρώην ΕΛΚΕΘΕ) Κώστας Ντούνας αποκαλύπτουν στη "Ν.Κ." ότι η μείωση των ψαριών κατά μέσο όρο ανέρχεται σε ένα 30% τα τελευταία χρόνια.

«Εξαρτάται από το για τι είδους ψάρια μιλάμε», εξηγεί ο Τάσος Τσελεπίδης. «Τα περισσότερα είδη έχουν υποστεί μια μείωση γύρω στο 30% και πάνω. Οπότε η μέση μείωση είναι γύρω στο 27%. Μιλάμε για είδη τα οποία καταναλώνουμε. Σε ορισμένα είδη δηλαδή, όπως είναι ο ξιφίας, ο τόννος κ.λπ., η μείωση τουλάχιστον στους ωκεανούς έχει φτάσει και το 80%. Σε ορισμένα είδη, δηλαδή, η μείωση είναι δραματική. Στα δικά μας είδη η μείωση είναι εκεί, γύρω στο 30% στα περισσότερα».

Χωρίς έλεγχο

Απαντώντας στο ερώτημά μας αν και ο ίδιος συμμερίζεται την άποψη των επαγγελματιών ψαράδων του Ηρακλείου ότι δεν υπάρχει καμία προστασία και καμία μέριμνα από το κράτος για τα ιχθυοαποθέματα, ο κ. Τσελεπίδης συμφωνεί απόλυτα. «Αν και υπάρχει το νομοθετικό πλαίσιο, δεν υπάρχουν τα μέσα. Δεν ελέγχει κανείς κανέναν. Όλοι όσοι είναι υπεύθυνοι, Λιμεναρχεία, Λιμενικά Ταμεία κ.λπ., δε λειτουργούν. Δεν έχουν καύσιμα, δεν έχουν το ένα, δεν έχουν το άλλο. Δε γίνεται η εφαρμογή των κανόνων και της νομοθεσίας. Και δεν υπάρχουν και τα μέσα πλέον».

Πάντως, ο γνωστός επιστήμονας διευκρινίζει ότι «προς εξαφάνιση δεν είναι κανένα είδος ψαριού. Έχουμε όμως μεγάλες μειώσεις πληθυσμών. Για παράδειγμα, ο μπακαλιάρος στο Βόρειο Αιγαίο έχει μειωθεί δραματικά. Στο Θερμαϊκό Κόλπο έχουν φτάσει να τον ψαρεύουμε μέχρι και τα 800 μέτρα πλέον».

Για να δείξει πόσο επικίνδυνη είναι η κατάσταση, ο κ. Τσελεπίδης λέει πως «ο μπακαλιάρος έξω από τη Μασαχουσέτη έχει καταρρεύσει εδώ και χρόνια πλέον. Από τη συνεχή υπεραλίευση κατέρρευσε».

Τι φταίει

Εξηγώντας ποιοι είναι κυρίως οι υπεύθυνοι για την κατάσταση αυτή, ο ερευνητής βαθέων οικοσυστημάτων απαντά: «Ο καθένας παίρνει ένα ψαροντούφεκο το καλοκαίρι, παίρνει τα δίκτυα του και γίνεται χαμός. Ελ Ντοράντο γίνεται η χώρα. Κανένας δεν ελέγχει. Για παράδειγμα, αν ήμασταν τώρα στις ΗΠΑ και θέλαμε αύριο το πρωί να πάμε να ψαρέψουμε, θα πηγαίναμε στην Εποπτεία Αλιείας, θα δίναμε 10 δολάρια για να έχουμε δικαίωμα να ψαρέψουμε μία μέρα, σε ένα συγκεκριμένο μέρος, όπου θα μας δίνανε κι ένα φυλλάδιο με ποια είδη επιτρέπεται να ψαρέψουμε και πάνω από ποιο μέγεθος. Εδώ πέρα η Εποπτεία Αλιείας, που είναι επιφορτισμένη με την αστυνόμευση κ.λπ., δεν παίζει το ρόλο της. Δεν έχει τα μέσα; Τι να σας πω τώρα».

Διεθνή ύδατα

Στο μεταξύ, όπως αποκαλύπτει ο κ. Τσελεπίδης, «επειδή οι Τούρκοι δεν ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση κι επειδή τα χωρικά μας ύδατα είναι στα 6 μίλια, έξω από τα 6 μίλια ο Τούρκος έρχεται το καλοκαίρι και ψαρεύει στο Βόρειο Αιγαίο. Οπότε και οι δικοί μας ψαράδες τώρα έχουν ζητήσει και έχουν πάρει άδεια, ζητώντας να ψαρεύουν κι αυτοί στα διεθνή. Κι ενώ υποτίθεται ότι τον Ιούνιο, τον Ιούλιο, τον Αύγουστο και το Σεπτέμβριο ηρεμεί το σύστημα και δεν ψαρεύει κανένας με την τράτα. Αλλά η απαγόρευση αυτή έχει επιβληθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν ισχύει για τους Τούρκους. Και τα τελευταία χρόνια που ψαρεύουν και οι δικοί μας στα διεθνή ύδατα δεν περιορίζονται στα διεθνή ύδατα. Βγαίνοντας και μπαίνοντας ψαρεύουν παντού. Οπότε και αυτή η απαγόρευση πλέον ισχύει εν μέρει»!

Σε ό,τι αφορά τα δορυφορικά συστήματα που επιβάλλονται στις τράτες και στη συνέχεια μάλλον και στα μικρότερα σκάφη, ο Τάσος Τσελεπίδης δηλώνει θετικός. «Ναι, αυτά θα φέρουν αποτέλεσμα», όπως χαρακτηριστικά λέει. Συνεχίζοντας, χαρακτηρίζει ως υπερβολικό το δραματικό σενάριο που υποστηρίζουν κάποιοι, λέγοντας ότι μελλοντικά θα πρέπει να εισάγουμε όλα τα είδη ψαριών, αφού οι δικές μας θάλασσες θα έχουν ολοκληρωτικά ερημώσει από ψάρια.

Καταλήγοντας ζητάει απ’ όλους τους εμπλεκόμενους φορείς τη συνεργασία τους, ώστε «να εφαρμοστεί η υπάρχουσα νομοθεσία. Να μην ψαρεύουν κάτω από το ένα μίλι. Και αν θυμάστε, ο υπουργός Γεωργίας προ ετών Αλέξανδρος Κοντός το είχε μειώσει στο μισό μίλι, με συνέπεια η τότε επίτροπος Αλιείας Μαρία Δαμανάκη να αντιδράσει και να ζητήσει την επαναφορά της απόστασης του ενός μιλίου. Να είναι το κατάλληλο το "μάτι" των δικτύων, ώστε να φεύγουν τα μικρότερα ψάρια κ.ά.».

Χωρίς μέσα

«Να βοηθήσουμε όλοι όσοι εμπλεκόμαστε, ώστε να πιέσουμε στην κατεύθυνση εξοπλισμού των λιμενικών Αρχών. Θέλουν οι άνθρωποι να πατάξουν το φαινόμενο, αλλά δεν έχουν τα μέσα για να κινηθούν γρήγορα», τονίζει κατηγορηματικά στη "Νέα Κρήτη" ο πρόεδρος των επαγγελματιών αλιέων Ν. Ηρακλείου Μανόλης Μαντζαράκης.

Μάλιστα, επισημαίνει ότι έχει συμβεί να έρχεται το γρι-γρι στη "μύτη" του κεντρικού Λιμεναρχείου Ηρακλείου, ανοιχτά του Κούλε, και να σαρώνει τα κοπάδια με τα ψάρια στο βυθό, και μέχρι το Λιμεναρχείο να στείλει το σκάφος που διαθέτει, αυτό να έχει σηκώσει τα δίκτυα με την πλούσια λεία του και να έχει εξαφανιστεί!

"Καμπανάκι"

Αλλά, εκτός από τις τράτες και τα γρι-γρι, ο Μανόλης Μαντζαράκης τονίζει ότι παράνομη αλιεία κάνουν και πολλοί ερασιτέχνες ψαράδες. Και τα είδη τα οποία εκείνοι κυνηγάνε κοντεύουν να εξαφανιστούν, πράγμα διόλου τυχαίο.

«Μιλάμε για τους ροφούς, όπου η μείωση είναι πολύ μεγάλη. Κοντεύουν να εξαφανιστούν. Για τις συναγρίδες, τις σφυρίδες, τους σαργούς, τα φαγκριά, τα μπαρμπούνια, την κουτσομούρα, τα μαγιάτικα, που τα έχουν διαλύσει εντελώς-παντελώς, και σε λίγο θα είναι είδος προς εξαφάνιση. Έχουμε κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για όλα αυτά τα είδη εδώ και πέντε χρόνια εμείς. Έχουμε, επίσης, πρόβλημα με τα γρι-γρι, που έχουν εξαφανίσει το σαυρίδι. Σαρδέλα έχουμε να δούμε κάτι χρόνια και γενικά έχουμε μεγάλα προβλήματα και σε ξιφίες και ερυθρούς τόννους, που κινδυνεύουν με εξαφάνιση».

Ερασιτέχνες

Ο πρόεδρος των επαγγελματιών ψαράδων τονίζει ότι «η ερασιτεχνική αλιεία είναι ανεξέλεγκτη. Δεν ελέγχεται με τίποτα. Δεν μπορούν να την ελέγξουν. Δεν υπάρχουν τα μέσα. Δεν έχουν τον εξοπλισμό που χρειάζονται και τα ανάλογα σκάφη. Όταν έχει ο άλλος ένα φουσκωτό και έχει πάνω 400 ίππους και φεύγει από ’δω και σε δύο ώρες είναι στα Ερημόνησα, ποιος θα τον ελέγξει το τι θα κάνει και πόσα ψάρια θα πιάσει; Γιατί, εκτός του ότι δεν μπορεί κανείς να τον ελέγξει, δεν έχουν ποτέ γίνει και έλεγχοι στις ποσότητες. Δηλαδή, πόσα ψάρια πιάνει; Η νομοθεσία λέει ότι δικαιούνται σε κάθε εξόρμησή τους 5 κιλά ή ένα μεγάλο ψάρι. Αυτοί πιάνουν 25 και 50 κιλά ψάρια και πάνε και τα εμπορεύονται κανονικά. Πάνε με τις μπουκάλες, πάνε με τα ψαροντούφεκα. Εδώ στην Ντία απαγορεύεται το ψαροντούφεκο και έχει ο καθένας που πάει εκεί κι από ένα ψαροντούφεκο».

Στα νότια

Συγκλονιστικά στοιχεία μάς έδωσε όμως και ο Κώστας Ντούνας, δίνοντας βάρος στα νότια της Κρήτης. Ο διευθυντής Ερευνών Θαλάσσιας Βιολογίας-Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιέργειας τονίζει: «Από την υπεραλίευση στον κόλπο της Μεσαράς, η συγκριτική μελέτη έδειξε ότι μέσα σε μια 20ετία υπήρξε μια μείωση τουλάχιστον κατά 30% των αλιευμάτων, που είναι μια σημαντική μείωση».

Κι ενώ μειώνονται όλα τα είδη επικίνδυνα, εντούτοις «στη μελέτη που κάναμε εμείς σαν Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας είναι ότι δεν έχει αλλάξει η σύνθεση των αλιευμάτων, που είναι ένα επόμενο στάδιο. Δηλαδή να φτάσουμε σε εξαφανίσεις και σε αντικατάσταση των ειδών από άλλα. Απλά η μείωση ακολουθεί όλους τους πληθυσμούς, αλλά είναι σε ένα πρώτο στάδιο αυτή η κατάσταση. Που σημαίνει ότι, αν βρούμε τα κατάλληλα διαχειριστικά μέτρα, τότε θα μπορέσει το σύστημα αυτό να επανέλθει απ’ ότι αν ήμασταν σε αδιέξοδη κατάσταση».

Ιδιαίτερα για τον κόλπο της Μεσαράς, «η πρόταση του Ινστιτούτου ήταν δύο προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές στη Μεσαρά για προστασία πληθυσμού, αλλά και για ενίσχυση των αλιευμάτων, και οι προτάσεις μας αυτές παραμένουν και περιμένουμε να δούμε αν χρηματοδοτηθούν και πότε», λέει χαρακτηριστικά ο γνωστός επιστήμονας.

Όργιο υπεραλίευσης: Σαρώνουν τα πάντα οι μηχανότρατες

Στο μεταξύ, στα νότια ουσιαστικά υπάρχει μια μεγάλη διαμάχη μεταξύ των "μηχανοτρατάρηδων", που τα επισκέπτονται από άλλα μέρη της Ελλάδας και της Κρήτης, όπως λέει ο κ. Ντούνας, και κυριολεκτικά τα σαρώνουν!

«Κάθονται δυο-τρεις βδομάδες στο μικρό αλλά πολύ παραγωγικό κόλπο της Μεσαράς, για παράδειγμα. Και έρχονται τώρα τον Οκτώβριο και κάθονται όλο το μήνα ένα-δυο σκάφη, μαζεύουν όλο το αλίευμα και στη συνέχεια φεύγουν, εξαφανίζονται, αφού δεν έχει ενδιαφέρον πια ο κόλπος. Φανταστείτε τώρα ότι στις παράκτιες περιοχές δε μένει τίποτα».

Εξάλλου, όπως αποκαλύπτει επίσης ο Κώστας Ντούνας, «όταν έχει λίγο κακό καιρό πηγαίνουν και στη ζώνη της μηχανότρατας, καταστρατηγώντας την κοινοτική νομοθεσία, κι εκεί γίνεται η μεγάλη ζημιά γιατί παίρνουν τα πάντα. Το θέμα είναι ότι, αν παρέμεναν στη ζώνη μέσης αλιείας, εκεί όπου θα έπρεπε να ψαρεύουν, η ζημιά θα ήταν πολύ μικρότερη. Αυτοί, δυστυχώς, λόγω ανταγωνισμού, κάνουν διαδρομές στα ρηχά.

Υποτίθεται ότι έχουν βρει τρόπους και ξεφεύγουν από την παρακολούθηση μέσω ενός δορυφορικού συστήματος που υπάρχει προσποιούμενοι βλάβη για να βγάλουν εκτός τα συστήματα. Και δε θέλει πολύ χρόνο για να κάνεις ζημιά. Τα συμφέροντα είναι πολλά και μεγάλα».

Στο ερώτημά μας πού πωλούνται όλα αυτά τα ψάρια της παράνομης αλιείας, ο κ. Ντούντας τονίζει: «Μια "μαύρη" κατάσταση. Μιλάμε για μια "μαύρη" αγορά. Παντού πωλούνται. Ειδικά στα "καθαρά" ψάρια του βράχου, ροφοί κ.λπ., εκεί γίνεται ένα παραεμπόριο άνευ προηγουμένου, έξω από κάθε λογική νομιμότητας, και βέβαια η φοροδιαφυγή είναι τεράστια αφενός, κι αφετέρου εξολοθρεύονται τα πάντα. Είναι μια αμαρτωλή ιστορία πολλών χρόνων που, λόγω κρίσης, έχει ενταθεί».

Ποιοι "ερασιτέχνες";

Ο διευθυντής Ερευνών του σπουδαίου ερευνητικού φορέα καταγγέλλει: «Τη ζημιά την κάνουν επίσης οι τάχα μου ερασιτέχνες που, αντί να έχουν ό,τι είναι νόμιμο, έχουν πολύ παραπάνω δίκτυα, παραγάδια κ.λπ. Χειρότερα κι από επαγγελματίες. Ζημιά κάνουν και οι ίδιοι οι επαγγελματίες, που όμως είναι οι μόνοι που ελέγχονται και προσπαθούν οι άνθρωποι να βγάλουν το μεροκάματο και να ταΐσουν τις οικογένειές τους. Αυτοί είναι λιγότερο που φταίνε».

Καταλήγοντας, ο κ. Ντούνας λέει πως «κινδυνεύουν περισσότερο τα "καθαρά" ψάρια του βράχου. Για παράδειγμα, συναγρίδα δεν υπάρχει πια. Είναι σπάνιο να βρει κανείς. Αλλά και στον τόννο υπάρχουν προβλήματα, στο ροφό υπάρχουν προβλήματα, παντού υπάρχουν προβλήματα»...